Thực hiện các chỉ tiêu về môi trường – điểm nhấn xây dựng nông thôn mới ở Nghệ An

Môi trường là 1 trong 19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng sống của người nông dân. Trong 19 tiêu chí quy định theo Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới, vấn đề môi trường thuộc tiêu chí 17 (Bộ tiêu chí xã đạt chuẩn nông thôn mới), tiêu chí số 17, tiêu chí số 18 (Bộ tiêu chí xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao) và đóng vai trò quan trọng, góp phần làm thay đổi diện mạo làng quê, tạo mỹ quan nông thôn sáng – xanh – sạch – đẹp.

Tuy nhiên, với thực trạng ô nhiễm môi trường ở nông thôn như hiện nay, đây là tiêu chí khó thực hiện trong bộ tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Bởi lẽ, đây là vấn đề lớn toàn tỉnh Nghệ An nhất là đối với một tỉnh nông nghiệp, đòi hỏi ý thức cao của người dân, sự quan tâm vào cuộc quyết liệt của chính quyền, kinh phí đầu tư lớn, chế tài xử lý đủ sức răn đe…

Hơn gần 15 năm thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới, nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác bảo vệ môi trường, Nghệ An đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo cả hệ thống chính trị và toàn dân trên địa bàn tích cực thực hiện có hiệu quả công tác bảo vệ môi trường và nâng cao chất lượng môi trường. Từ đó, làm thay đổi nhận thức và hành động của các cấp, các ngành, các tổ chức, doanh nghiệp và nhân dân cùng tham gia bảo vệ môi trường bằng những việc làm cụ thể, thiết thực.

Hội Liên hiệp Phụ nữ thị xã Hoàng Mai trao tặng thùng rác và trao biển mô hình điểm “Phụ nữ với phân loại rác và biến rác thải hữu cơ thành phân vi sinh” cho xã Quỳnh Vinh

Điển hình đó là sự vào cuộc của các tổ chức chính trị – xã hội từ từ tỉnh đến cơ sở trong thực hiện công tác bảo vệ môi trường với việc Tỉnh ủy ban hành Nghị quyết số 08-NQ/TU ngày 02/3/2022 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo vệ môi trường trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2022-2030 và Ủy ban nhân dân tỉnh cụ thể hóa bằng Kế hoạch số 509/KH-UBND ngày 14/7/2022 về Kế hoạch thực hiện Nghị quyết 08-NQ/TU ngày 02/3/2022 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo vệ môi trường trên địa bàn tỉnh Nghệ An giai đoạn 2022-2030.

Đoạn đường hành trình thứ 2 của lốp xe do Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Nam Cát, huyện Nam Đàn xây dựng

Nghị quyết đặt ra mục tiêu tổng quát đó là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị – xã hội và nhân dân về bảo vệ môi trường. Từng bước ngăn chặn, khắc phục tình trạng ô nhiễm, suy thoái môi trường, giải quyết tốt các vấn đề cấp bách, cải thiện chất lượng môi trường, đa dạng sinh học; nâng cao năng lực ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo đảm an ninh môi trường cho phát triển kinh tế – xã hội nhanh và bền vững. Nghị quyết đề ra đến năm 2025 và đến năm 2030 như sau: Vào năm 2025, 100% khu công nghiệp đang hoạt động có hệ thống xử lý nước thải tập trung đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường; 100% cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng được xử lý triệt để; tỷ lệ thu gom chất thải rắn sinh hoạt phát sinh tại các đô thị đạt 97% (năm 2025), đạt 99% (năm 2030) và tại khu vực nông thôn đạt 70% (năm 2025), đạt 80% (năm 2030); tỷ lệ người dân nông thôn được sử dụng nguồn nước hợp vệ sinh đạt 93% (năm 2025), đạt 95% (năm 2030); tỷ lệ khu vực đất bị ô nhiễm tồn lưu hóa chất bảo vệ thực vật được xử lý, cải tạo đạt 55% (năm 2025), đạt 75% (năm 2030); tỷ lệ che phủ rừng đạt 58% đến năm 2025 và giữ ổn định đến năm 2030; tỷ lệ chất thải sinh hoạt phân loại tại nguồn đạt 20% (năm 2025), đạt 55% (năm 2030); tỷ lệ khu công nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ lắp đặt hệ thống quan trắc tự động và truyền số liệu về Sở Tài nguyên và Môi trường theo quy định đạt 97% (năm 2025), đạt 100% (năm 2030); tỷ lệ cơ sở y tế khám chữa bệnh tuyến tỉnh, tuyến huyện có hệ thống xử lý nước thải quy chuẩn kỹ thuật môi trường đạt 97% (năm 2025), đạt 100% (năm 2030),…

Để thực hiện các mục tiêu trên, Nghị quyết đề ra 06 nhóm nhiệm vụ, giải pháp cụ thể. Đó là, đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức về vai trò lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cộng đồng dân cư, hộ gia đình, cá nhân về bảo vệ môi trường. Hoàn thiện, thể chế hóa các quy định về bảo vệ môi trường. Chú trọng công tác phòng ngừa, hạn chế tác động xấu; khắc phục ô nhiễm, cải thiện chất lượng môi trường. Chủ động ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu. Tăng cường nguồn lực về bảo vệ môi trường. Ứng dụng công nghệ tiên tiến, nâng cao hiệu quả hợp tác và phối hợp về bảo vệ môi trường.

Trong đó, các cấp hội nông dân trong tỉnh đã tuyên truyền, vận động cán bộ, hội viên nông dân thành lập các câu lạc nông dân tham gia bảo vệ môi trường như: (1) Vận động nông dân nuôi gà trên đệm lót sinh học dày, và sản xuất phân bón hữu cơ vi sinh từ phế phụ phẩm Nông nghiệp bằng chế phẩm sinh học; (2) Vận động nông dân phân loại và xử lý chất thải rắn sinh hoạt ngay tại nguồn; (3) Hội Nông dân đảm nhận trồng và chăm soc hàng cây xanh trên địa bàn.

Mô hình xử lý rác thải thành phân bón hữu cơ ở Tân Kỳ, Nghệ An

Hội Liên hiệp phụ nữ đã tổ chức nhiều hoạt động chung tay bảo vệ môi trường, gắn với nâng cao nhận thức của cộng đồng trong việc xây dựng những làng quê đáng sống. Đến nay, 100% các cơ sở hội duy trì tốt công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cán bộ, hội viên, các tầng lớp phụ nữ kiến thức về bảo vệ môi trường, giữ gìn vệ sinh môi trường. Ở các cấp hội duy trì có hiệu quả phong trào thi đua Cuộc vận động “Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch”; xây dựng được các mô hình phụ nữ chung tay bảo vệ môi trường, sử dụng làn nhựa để giảm thiểu túi nilon gây ô nhiễm môi trường,…

Mô hình phụ nữ chung tay bảo vệ môi trường xã Hưng Thông, Hưng Nguyên

Phát huy vai trò của lực lượng xung kích, những năm qua tuổi trẻ huyện Chương Mỹ đã tình nguyện chung tay xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh bằng nhiều việc làm thiết thực như: Triển khai mô hình “Biến điểm tập kết rác tự phát thành vườn hoa thanh niên”, “Con đường bích họa”, “Con đường hoa”; “sân chơi thiếu nhi”. Các hoạt động tình nguyện vì môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu và dịch bệnh được các cơ sở đoàn nghiêm túc triển khai thực hiện: 100% số cơ sở đoàn đồng loạt tổ chức ra quân dọn vệ sinh môi trường đường làng, ngõ xóm; phong trào “Ngày chủ nhật xanh” được duy trì và có hiệu quả…

Trong quá trình xây dựng nông thôn mới, các xã đã nghiêm túc triển khai công tác bảo vệ môi trường; tuyên truyền nâng cao nhận thức và ý thức bảo vệ môi trường cho các tầng lớp nhân dân trên hệ thống truyền thanh, panô, băng rôn, khẩu hiệu trên các tuyến đường trục chính xã, tại các hội nghị, các lớp tập huấn. Tổ chức các hoạt động tuyên truyền hưởng ứng các chiến dịch, như “Ngày Môi trường thế giới”, “Ngày nước thế giới”, “Giờ Trái đất”, “Chiến dịch làm cho thế giới sạch hơn”, Ngày Chủ nhật không túi nilon…

Theo thống kê, đến 30/4/2025, trên địa bàn toàn tỉnh Nghệ An có 10 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới (trong đó có Nam Đàn đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao); có 257/362 xã đạt chuẩn nông thôn mới; có 102 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và 16 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu. Để được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới, các chỉ tiêu về môi trường và chất lượng môi trường sống đã được các địa phương quan tâm, chỉ đạo, triển khai, đáp ứng được yêu cầu theo quy định, đặc biệt là về cảnh quan môi trường sáng – xanh – sạch – đẹp – an toàn. Tại nhiều địa phương, cấp ủy, chính quyền và người dân đã vào cuộc quyết liệt, phối hợp, chỉ đạo các tổ chức chính trị, đoàn thể tổ chức trồng, chăm sóc hoa, cây xanh, cây cảnh, cây bóng mát trên các tuyến đường và các địa điểm công cộng. Giao các chi hội, đoàn thể phụ trách công tác vệ sinh môi trường đường làng, ngõ xóm, khu công cộng; định kỳ vệ sinh, nạo vét, khơi thông dòng chảy, phát quang, kè bờ, không để xảy ra tình trạng ứ đọng nước thải, rác thải,…

Cùng với các địa phương, với chức năng nhiệm vụ được giao, thời gian qua, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã phối hợp với các đơn vị chức năng triển khai nhiều hoạt động thiết thực như tổ chức các lớp tập huấn thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới; hướng dẫn công tác thu gom, phân loại và xử lý tại nguồn chất thải rắn sinh hoạt và triển khai xây dựng mô hình phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn trên địa bàn các địa phương.

Đặc biệt, qua công tác tuyên truyền, hướng dẫn, chỉ đạo các địa phương, nhiều mô hình bảo vệ môi trường đã được hình thành, duy trì và ngày càng nhân rộng góp phần thực hiện hiệu quả tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới ở các địa phương.

Hội Liên hiệp Phụ nữ huyện Nghi Lộc ra mắt mô hình “Thu gom, phân loại rác tại hộ gia đình và phát động chiến dịch vệ sinh môi trường” tại xã Nghi Hoa

Tuy nhiên, theo đánh giá của Chi cục Bảo vệ môi trường – Sở Nông nghiệp và Môi trường, bên cạnh kết quả đạt được, trong quá trình thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng nông thôn mới vẫn còn một số địa phương chưa thực sự chú trọng tạo cảnh quan môi trường nông thôn, chỉ tiêu cảnh quan môi trường nông thôn sáng – xanh – sạch – đẹp – an toàn mới đạt được tỷ lệ tối thiểu theo quy định của Bộ tiêu chí. Vẫn còn nhiều khu vực công cộng, các tuyến đường chưa được chính quyền quan tâm, trồng nhiều cây xanh, cây cảnh; tình trạng vứt rác thải, gia súc, gia cầm chết xuống các dòng sông, kênh mương vẫn còn diễn ra. Việc phân loại và áp dụng các biện pháp tận dụng rác thải làm phân bón mới đang ở dạng mô hình; chất thải nguy hại phát sinh từ hoạt động sinh hoạt vẫn chưa được thu gom và xử lý một cách triệt để…

Trước thực trạng trên, để củng cố và phát huy kết quả đạt được trong thực hiện tiêu chí môi trường tại các địa phương đã được công nhận đạt chuẩn nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu; những địa phương đang phấn đấu đạt chuẩn nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu, ngày 15/8/2022 Sở Tài nguyên và Môi trường đã có Công văn số 4844/SNTMT-BVMT về hướng dẫn thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới tỉnh Nghệ An giai đoạn 2021-2025 và Công văn số 4019/STNMT-BVMT ngày 16/6/2023 gửi UBND các huyện, thị xã, thành phố Vinh về việc hướng dẫn thực hiện các tiêu chí về đô thị văn minh trên địa bàn tỉnh… để thực hiện phân loại, xử lý chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn; áp dụng các biện pháp xử lý chất thải rắn hữu cơ thành phân bón vi sinh nhằm giảm thiểu lượng rác thải phải thu gom, hợp đồng với đơn vị có chức năng vận chuyển đi xử lý. Đẩy mạnh công tác bảo vệ, giữ gìn và chỉnh trang, trồng hàng rào cây xanh xung quanh các ao, hồ công cộng, tạo cảnh quan, không gian sinh hoạt cộng đồng, khu vui chơi, giải trí,… thân thiện cho người dân.

Do vậy, để duy trì bền vững các tiêu chí về môi trường trong xây dựng nông thôn mới, Nghệ An đã và đang tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân trong việc bảo vệ môi trường ngay ở gia đình mình và cộng đồng dân cư. Lồng ghép nội dung cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới đô thị văn minh” với thực hiện hương ước, quy ước trong giữ gìn vệ sinh môi trường nông thôn; xây dựng nếp sống văn minh, xây dựng gia đình văn hóa; khuyến khích phát triển sản xuất, chăn nuôi gắn với bảo vệ môi trường; đẩy mạnh công tác trồng, chăm sóc cây xanh tạo môi trường trong lành và cảnh quan sáng – xanh – sạch – đẹp; phát động các phong trào chỉnh trang đường làng ngõ xóm, khuôn viên gia đình và xây dựng các công trình vệ sinh kiên cố, đạt chuẩn. Việc giữ gìn vệ sinh môi trường không chỉ là nhiệm vụ của riêng các đơn vị làm công tác vệ sinh môi trường mà còn là sự tham gia và quan tâm chung của toàn xã hội, của các cấp, các ngành và của mỗi tổ chức, cá nhân và các tầng lớp nhân dân.

ThS. Hoàng Đình Ngọc