Thanh Hóa là tỉnh đầu tiên của cả nước ban hành nghị quyết về tích tụ, tập trung đất đai, 6 năm rồi vẫn còn cái khó?

Thanh Hóa là tỉnh đầu tiên trên địa bàn cả nước ban hành nghị quyết về tích tụ, tập trung đất đai (Nghị quyết số 13-NQ/TU ngày 1/11/2019) để phát triển nông nghiệp quy mô lớn, công nghệ cao. Nhiều cơ chế, chính sách đã được triển khai, hỗ trợ, tạo điều kiện cho tổ chức, cá nhân mạnh dạn đầu tư, hình thành những vùng sản xuất nông nghiệp tập trung quy mô lớn.

Thành quả bước đầu việc thực hiện tích tụ đất đai, tập trung đất đai ở tỉnh Thanh Hóa cho thấy sự chuyển mình rõ nét của nông nghiệp theo hướng hiện đại, hiệu quả hơn.

Tuy vậy, ở nhiều mô hình tích tụ đất đai, tập trung đất đai người nông dân vẫn đang đối mặt với không ít khó khăn trong hành trình làm giàu từ ruộng đồng.

Tại thôn Kim Sơn, xã Hoằng Tiến, 5 năm trở lại đây người dân trong thôn đã quen với công việc trồng khoai tây, đậu tương rau theo hình thức liên kết ở những cánh đồng màu. Mỗi năm 3 vụ, hết vụ lúa, vụ đậu tương rau rồi lại chuyển sang vụ khoai tây; mùa nào thức ấy, hệ số sử dụng đất nông nghiệp ở đây đạt đến 2,35 lần.

Sự thay đổi này bắt đầu khi một số hộ dân tiên phong đứng ra tích tụ, tập trung đất để trồng khoai tây liên kết với doanh nghiệp.

Riêng trong vụ đông 2024-2025, cả thôn có 11,3ha trồng các giống khoai tây marabel, atlantic… Người dân cho thuê, cho mượn đất lại được thuê làm lao động thời vụ ở khâu gieo trồng, chăm sóc và thu hoạch.

Nhớ lại thời điểm đầu, Trưởng Phòng Kinh tế xã Hoằng Tiến-Lê Duy Trọng – cũng là một trong những người khởi xướng phong trào tích tụ, tập trung đất đai ở địa phương này cho rằng đó là “một kỳ tích”.

“Diện tích đất tuy không lớn nhưng thay đổi được suy nghĩ, nhận thức của bà con về việc tích tụ, tập trung đất để sản xuất quy mô lớn là câu chuyện dày công. Chúng tôi phải đi vận động từng nhà, có thửa ruộng bên này đồng ý cho thuê, cho mượn, nhưng bên cạnh lại không chịu. Mà đất không liền vùng, liền thửa thì khó sản xuất tập trung, ứng dụng cơ giới hóa vào sản xuất”, ông Trọng nói.

Phải bằng sự kiên trì vận động, sự vào cuộc tích cực của các ngành, đoàn thể cấp xã; đưa ra những cam kết theo hướng có lợi cho người dân, chia sẻ lợi ích khi sản xuất mang lại giá trị cao, mô hình tích tụ, tập trung đất đai tại thôn Kim Sơn mới có thể triển khai hiệu quả và duy trì ổn định cho đến nay.

Vụ đông năm 2025, mô hình tích tụ, tập trung đất trồng khoai tây liên kết tiếp tục được nhân rộng ra toàn xã Hoằng Tiến mới với diện tích dự kiến khoảng 70ha. Tuy nhiên, ở những vùng sản xuất mới khó khăn đặt ra là việc tiêu thoát nước, hạ tầng giao thông chưa đảm bảo ảnh hưởng đến việc vận chuyển nông sản…

Diện tích trồng nho sữa Hàn Quốc của HTX dịch vụ nông nghiệp Thiệu Hưng, xã Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa.

Nhiều hộ chỉ có 1 đến 2 sào ruộng, canh tác gần như không có lãi, thậm chí bỏ hoang nhiều vụ, nhưng khi có người hỏi thuê hoặc mua, họ vẫn do dự. Tâm lý chờ cơ hội nhận đền bù khi có dự án cũng khiến quá trình tích tụ, tập trung ruộng đất diễn ra chậm, nhất là tại các vùng ven đô.

Tại xã Thiệu Hóa, HTX dịch vụ nông nghiệp Thiệu Hưng hiện có 2ha đất do HTX trực tiếp sản xuất để trồng dưa Kim Hoàng hậu, dưa chuột baby, rau, củ, quả an toàn. Năm 2025, HTX đã tiến hành trồng thử nghiệm 0,15ha nho sữa Hàn Quốc.

Ông Lê Văn Dung, Phó Giám đốc HTX dịch vụ nông nghiệp Thiệu Hưng cho biết: “Để có tư liệu sản xuất, HTX đã mua lại 1ha; đồng thời thuê thêm 1ha đất nông nghiệp của bà con trong thời hạn 10 năm, giá trả hàng năm (1 triệu đồng/sào).

HTX đang muốn mở rộng diện tích thêm 1ha để nhân rộng mô hình trồng nho sữa, song việc tích tụ đất cũng gặp nhiều khó khăn.

Các hộ dân có đất có tâm lý giữ ruộng, không muốn bán hoặc nếu bán thì đòi giá cao do nghe ngóng sự thay đổi của thị trường. Vì vậy, HTX phải vận động, thuyết phục bà con từ năm 2026 sẽ ký hợp đồng cho thuê đất trả tiền hàng năm để có đất mở rộng sản xuất”.

Tại xã Hoằng Giang, từ năm 2020 gia đình ông Phạm Văn Trung tích tụ được gần 2.000m2 đất nông nghiệp tại cánh đồng thôn Đức Tiến để đầu tư xây dựng nhà màng trồng các loại cây hàng hóa.

Thời điểm đó, ông Trung vừa mua lại đất nông nghiệp của bà con với giá 60 triệu đồng/sào, vừa thuê lại một số diện tích đất khác để đảm bảo sản xuất. Ông Trung cho biết: “Việc mua lại đất nông nghiệp của bà con được vài năm nhưng đến nay một số sào đất vẫn chưa được sang tên, chuyển nhượng do thủ tục phức tạp.

Chi phí mà tôi đầu tư để có được khu sản xuất như hiện nay là hơn 1 tỷ đồng. Song, nguồn vốn đầu tư chủ yếu là vay mượn, các hộ sản xuất nhỏ như chúng tôi rất khó tiếp cận với nguồn vốn tín dụng để đầu tư sản xuất”.

Trong lĩnh vực nuôi trồng thủy sản, thuê thầu đất công ích tại vùng ngoại đê sông, ngoại đê biển để đầu tư các mô hình nuôi tôm ứng dụng công nghệ cao cũng phát triển mạnh trong khoảng hơn 5 năm trở lại đây.

Cơ sở nuôi trồng thủy sản của hộ ông Trần Ngọc Tú ở thôn Phượng Khê, xã Hoằng Châu thuê thầu đất công ích để nuôi tôm ứng dụng công nghệ cao trên diện tích nuôi 4,5ha với 10 ao nuôi có mái che.

Tổng mức đầu tư tại cơ sở nuôi tôm này khoảng 5,5 tỷ đồng, nếu thời tiết thuận lợi, mỗi năm cơ sở của ông có thể bán ra thị trường khoảng 100 – 120 tấn/năm, lợi nhuận đạt khoảng 5 – 6 tỷ đồng/năm.

“Nuôi tôm công nghệ cao đầu tư vốn lớn, rủi ro cũng lớn. Chỉ một cơn bão hay dịch bệnh, có thể mất trắng hàng tỷ đồng. Vì vậy, chúng tôi cần các cấp chính quyền tạo điều kiện về chính sách thuê đất dài hạn để yên tâm đầu tư, cũng như được hỗ trợ, hướng dẫn nhiều hơn về mặt chuyên môn kỹ thuật phòng tránh rủi ro”, ông Tú chia sẻ.

Để các mô hình tích tụ, tập trung đất đai thực sự phát triển hiệu quả và bền vững, rất cần thêm những chính sách đồng hành thiết thực, dài hơi để nông dân mạnh dạn đầu tư, doanh nghiệp gắn bó lâu dài, đưa nông nghiệp Thanh Hóa thật sự chuyển mình theo hướng hiện đại, quy mô lớn.