Lời hàng tỷ/năm từ làm nước mắm-nghề cha truyền con nối, một bà chủ họ Trần ở Bình Định là Nông dân Việt Nam xuất sắc

Ở vùng biển Bình Định cũ (nay là tỉnh Gia Lai sau sáp nhập), bà Trần Thị Duyên, chủ cơ sở nước mắm Bà Duyên đã gắn bó với nghề làm nước mắm “cha truyền con nối”. Cơ sở nước mắm truyền thống của bà tạo việc làm, thu nhập tốt cho hàng chục lao động, mang lại doanh thu hàng tỷ đồng mỗi năm. Bà Trần Thị Duyên là 1 trong 63 Nông dân Việt Nam xuất sắc 2025.

Bà chủ nước mắm truyền thống bắt đầu bằng con số 0

Nhắc lại chặng đường hơn 40 năm trước, giọng bà Duyên vẫn không giấu nổi sự xúc động.

Học hết lớp 8, bà nghỉ học, lập gia đình sớm rồi bươn chải với cuộc sống khó khăn. Vốn liếng chẳng có, hai vợ chồng trẻ chỉ biết trông chờ vào sức lao động của chính mình.

“Ngày đó nghèo lắm, tôi chỉ dám vay 2 triệu đồng từ vốn vay Hội phụ nữ để mua cá, muối về ủ. Trong tay chỉ có 30 – 40 kg cá, làm từng chum nhỏ rồi mang ra chợ bán lẻ. Không biết có ai mua hay không, nhưng tôi nghĩ chỉ có kiên trì mới thoát nghèo được”, bà nhớ lại.

Trong khi nhiều hộ làm nước mắm ở quê bỏ nghề vì không tìm được đầu ra, vợ chồng bà Duyên vẫn quyết tâm bám trụ. Ban ngày bà đi chợ, gõ cửa từng quán ăn, từng nhà hàng để giới thiệu sản phẩm. Ban đêm, hai vợ chồng tất bật với những chum cá, muối, ủ chượp trong sân nhà.

Không vốn, bà xoay xở bằng cách làm thuê đủ nghề, vừa để nuôi con vừa dành dụm từng đồng để tái đầu tư. Có khi trong túi chỉ còn vài trăm nghìn, bà vẫn mạnh dạn mua cá về ủ, chấp nhận lời ít để duy trì nghề.

Dần dần, từ vài chum nhỏ ban đầu, cơ sở đã mở rộng thành hàng chục thùng gỗ lớn, có hồ chứa cá kiên cố.

Không chỉ thu mua cá ở địa phương, bà còn chủ động liên kết với ngư dân ở Thanh Hóa, Kiên Giang, Rạch Giá… để đảm bảo nguồn nguyên liệu quanh năm.

Sóng gió nghề làm nước mắm truyền thống

Để làm nên giọt nước mắm nguyên chất, bà Duyên lựa chọn nguồn nguyên liệu ngay tại ngư trường địa phương: cá cơm than, cá cơm sọc tiêu tươi rói, muối hạt Sa Huỳnh. Cá được muối ngay trên thuyền, đưa vào bể chượp và ủ suốt từ 12–18 tháng.

Quy trình thủ công tuy vất vả, chi phí cao hơn nhưng cho ra sản phẩm có độ đạm tự nhiên 35–40 độ, màu cánh gián óng ánh, mùi thơm dịu.

Bà Duyên khẳng định: “Làm nghề này phải có cái tâm, không thể vì lợi nhuận trước mắt mà đánh mất giá trị truyền thống. Người tiêu dùng ngày nay càng coi trọng chất lượng, càng cần sự minh bạch.”

Khi cơ sở dần ổn định, thương hiệu đang được khách hàng tin tưởng thì năm 2016, ngành nước mắm truyền thống cả nước rúng động bởi “cơn bão asen”.

Tin đồn thất thiệt về việc nước mắm chứa thạch tín vượt ngưỡng lan nhanh, khiến người tiêu dùng quay lưng.

Cơ sở nước mắm Bà Duyên cũng rơi vào khủng hoảng. Các đại lý đồng loạt trả hàng, đơn đặt bị hủy.

“Hàng chục năm giữ chữ tín, bỗng dưng bị gắn mác ‘nước mắm độc hại’, tôi sốc vô cùng. Tôi phải chạy đôn chạy đáo ra Hà Nội, vào Sài Gòn gặp từng đại lý, cam kết bồi thường nếu sản phẩm không an toàn như tin đồn”, bà kể.

Sau hơn một tháng chống chọi, nhờ các cơ quan chức năng vào cuộc, sự thật được làm sáng tỏ, nghề nước mắm truyền thống được minh oan.

Dù thiệt hại nặng nề, nhưng bà Duyên không nản lòng. “Đó là cú sốc, nhưng cũng là động lực để tôi càng quyết tâm hơn trong việc khẳng định chất lượng sản phẩm”, bà nói.

Giữ nghề cha truyền con nối bằng sáng tạo và chữ tín

Trải qua bao biến cố, cơ sở nước mắm Bà Duyên hiện tạo việc làm ổn định cho 10 – 15 lao động thường xuyên, vào mùa cao điểm có thể lên đến vài chục người.

Sản lượng mỗi năm hàng chục nghìn lít nước mắm, doanh thu gần 3 tỷ đồng, lợi nhuận ròng khoảng 1,2 tỷ đồng. Năm 2024, sản phẩm nước mắm Bà Duyên được công nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh, khẳng định thương hiệu trên thị trường.

Ngoài nước mắm truyền thống, cơ sở còn sản xuất mắm nêm, mắm ruốc, mắm cá cơm… Tất cả đều được làm thủ công, ủ chượp đúng mùa, giữ trọn hương vị đậm đà.

Đặc biệt, bà Duyên đã tự nghiên cứu và sáng chế hệ thống lọc nhiều tầng. “Muối phơi ngoài đồng thường lẫn cát, cá cũng có tạp chất. Tôi nghĩ ra cách lọc nhiều tầng như bẫy, cho nước mắm đi qua thì trong dần, thơm dần. Có khi phải lọc 2 – 3 lần mới đạt độ sáng như ý”, bà chia sẻ.

Hệ thống lọc này do chính gia đình bà thiết kế, đặt làm riêng, chứ không mua sẵn. Nhờ đó, sản phẩm vừa đạt tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm, vừa giữ nguyên vị đậm đà, khác biệt so với nhiều cơ sở khác. “Ở vùng này, chỉ cơ sở tôi áp dụng cách lọc này. Thấy hiệu quả nên tôi giữ đến nay”, bà nói.

Khẳng định thương hiệu nước mắm truyền thống

Không chỉ dừng lại ở sản xuất, bà Duyên còn chú trọng xây dựng thương hiệu. Nhãn mác, bao bì được đầu tư chuyên nghiệp, truy xuất nguồn gốc rõ ràng. Sản phẩm của cơ sở đã có mặt tại nhiều tỉnh, thành trong cả nước, trở thành lựa chọn quen thuộc của nhiều nhà hàng, quán ăn.

Điều đáng quý hơn, cơ sở nước mắm Bà Duyên không chỉ giúp gia đình bà thoát nghèo mà còn mang lại công ăn việc làm cho nhiều phụ nữ ở địa phương. Nhiều người nhờ làm việc tại đây mà có thu nhập ổn định, vươn lên thoát nghèo bền vững.

“Làm mắm quan trọng nhất là chữ tín. Thị trường có lúc chậm, nhưng tôi tuyệt đối không bớt cá, bớt muối. Nghề này mà không giữ uy tín thì sẽ không tồn tại được”, bà Duyên khẳng định.

Bà Trần Thị Duyên nhiều lần được khen thưởng từ các cấp. Trong đó, Hội Nông dân tỉnh tặng bằng khen về thành tích xuất sắc trong giúp đỡ, hỗ trợ nông dân nghèo, khó khăn năm 2019 – 2020; UBND tỉnh Bình Định tặng Bằng khen về thành tích có mô hình sản xuất hiệu quả và ổn định, giúp đỡ nông dân xóa đói giảm nghèo và tạo việc làm từ năm 2020 – 2021; UBND TX Hoài Nhơn tặng và chứng nhận vinh danh bà Trần Thị Duyên là 1 trong 10 công dân ưu tú thị xã năm 2022.

Đặc biệt, năm 2024, bà Trần Thị Duyên vinh dự nhận Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ về mô hình sản xuất hiệu quả và ổn định, giúp phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Bình Định.

Nguồn tin: danviet.vn (Bá Việt st)