Gỡ ‘nút thắt’ để sản phẩm nông sản chế biến đạt sao OCOP ở thứ vị cao vươn xa trên nền tảng số

Trong dòng chảy hội nhập và chuyển đổi số mạnh mẽ, thương mại điện tử đã không còn là “sân chơi” riêng của doanh nghiệp lớn mà đang từng bước len lỏi vào từng bản làng, từng sạp hàng của bà con tiểu thương.

Đây được coi là “cánh cửa” mới mở ra cơ hội kết nối trực tiếp giữa sản phẩm OCOP nông thôn với người tiêu dùng khắp cả nước. Tuy nhiên, để bước qua cánh cửa ấy, vẫn còn không ít rào cản cần tháo gỡ, từ nhận thức, nguồn hàng đến logistics.

Chia sẻ với báo chí mới đây, ông Nguyễn An Sơn, Chuyên viên phòng Chuyển đổi số, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) đã thẳng thắn chỉ ra ba nhóm thách thức lớn mà tiểu thương, hộ kinh doanh đang phải đối mặt.

Trước hết, rào cản về nhận thức và kỹ năng số vẫn là trở ngại căn bản. Nhiều bà con tiểu thương, đặc biệt ở vùng nông thôn, miền núi còn hạn chế về kiến thức chuyển đổi số và ứng dụng thương mại điện tử.

Việc đưa sản phẩm lên sàn hay tổ chức bán hàng trực tuyến không chỉ đòi hỏi sự am hiểu về công nghệ, mà còn cần kỹ năng marketing, chăm sóc khách hàng, điều mà bà con chưa được trang bị đầy đủ.

Thứ hai, nguồn cung hàng hóa thiếu chủ động. Không ít tiểu thương phụ thuộc quá nhiều vào các nhà cung cấp, thậm chí là nguồn nhập khẩu. Điều này khiến việc kinh doanh trở nên bấp bênh, giá cả khó kiểm soát, và thiếu tính bền vững trong dài hạn.

Thách thức cuối cùng nằm ở sự mất cân bằng trong phát triển thương mại điện tử giữa đô thị và địa phương. Ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh, người tiêu dùng đã quen với mua sắm trực tuyến, trong khi tại các tỉnh, nhận thức và hành vi tiêu dùng trên nền tảng số vẫn còn dè dặt. Chính sự chênh lệch này khiến tiểu thương địa phương khó bắt kịp nhịp phát triển, tạo nên khoảng cách ngày càng lớn.

Còn nhớ trước đó, trà ổi, hoa đu đủ đực ngâm mật ong, chuối sấy dẻo, trà túi lọc đậu đen xanh lòng, siro chanh và siro tắc là 6 sản phẩm OCOP của tỉnh Tuyên Quang đã được xuất khẩu chính ngạch lần đầu tiên sang thị trường Vương quốc Anh.

6 sản phẩm này đã được kết nối cung cầu, xúc tiến thương mại, giới thiệu quảng bá rộng khắp thị trường trong nước thông qua nền tảng số.

Tuyên Quang cũng phải hỗ trợ việc chứng nhận an toàn thực phẩm cho vùng nguyên liệu; đẩy mạnh tổ chức sản xuất theo chuỗi liên kết giá trị sản phẩm an toàn thực phẩm; áp dụng sản xuất theo tiêu chuẩn, quy chuẩn như: VietGAP, hữu cơ, GLOBAl GAP, chứng nhận ISO theo tiêu chuẩn quốc tế, để đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng để xuất khẩu.

Điều này cho thấy, thương mại điện tử mở ra cánh cửa xuất khẩu cho sản phẩm nông sản OCOP, nhưng để vươn xa, cần chính quyền địa phương có giải pháp hỗ trợ, tháo gỡ thách thức từ nhận thức, nguồn hàng đến logistics.

Theo Văn phòng điều phối nông thôn mới Trung ương, hiện chưa có thống kê cụ thể về hiện trạng tất cả các sản phẩm OCOP xuất khẩu, tuy nhiên, đối với các sản phẩm OCOP 5 sao, đã có 48/79 sản phẩm OCOP 5 sao (chiếm 60,7%) xuất khẩu sang các thị trường khó tính như: Mỹ, châu Âu, Nhật Bản. Trong đó, các mặt hàng như: Miến dong, măng nấu ngay, nước mắm, rong nho tách nước, cà-phê, mắc-ca, hạt điều, sầu riêng sấy, hạt sen sấy… đều mang lại hiệu quả tích cực cho kinh tế nông thôn.

Giải pháp số cho nông sản đặc thù

Thực tế hiện nay, các chuyên gia cho rằng với đặc thù sản phẩm nông sản vùng cao thường khó bảo quản, vận chuyển, bài toán tiêu thụ đòi hỏi những giải pháp chuyên biệt. Nông sản vùng sâu, vùng xa thường có sản lượng nhỏ, không đạt quy mô công nghiệp; chi phí vận chuyển lại rất cao. Đây là rào cản khiến việc đưa đặc sản đến tay người tiêu dùng đô thị hay thị trường rộng lớn trở nên khó khăn.

Để tháo gỡ, không ít doanh nghiệp, đơn vị công nghệ số đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ bà con về kỹ năng số, từ hướng dẫn đóng gói theo chuẩn lưu thông hàng hóa đến cách quay video, livestream bán hàng hiệu quả. Đồng thời, các nền tảng số này còn phối hợp với các đơn vị logistics để xây dựng tuyến vận chuyển đặc thù, giúp những mặt hàng tươi sống như hoa quả đến tay người tiêu dùng trong thời gian ngắn nhất.

Không dừng lại ở đó, các doanh nghiệp số cũng nhiều lần kiến nghị Nhà nước xem xét triển khai chính sách hỗ trợ vận chuyển riêng cho nông sản vùng sâu, vùng xa. Nếu địa phương có thể chia sẻ một phần chi phí đưa hàng từ bản làng ra điểm tập trung, doanh nghiệp và nền tảng số sẽ đảm nhiệm phần còn lại, từ đó hình thành chuỗi vận hành hiệu quả hơn.

Thực tế từ hoạt động kinh doanh của tiểu thương và những kiến nghị từ các doanh nghiệp nền tảng số cho thấy: Xúc tiến thương mại trong kỷ nguyên số không thể dừng lại ở các hội chợ hay những phiên kết nối cung cầu truyền thống, mà phải song hành với tiến trình chuyển đổi số toàn diện. Các Bộ ngành đến nay đã và đang đẩy mạnh đào tạo, tập huấn cho tiểu thương, đồng thời phối hợp cùng các nền tảng công nghệ để xây dựng những mô hình vận hành bền vững. Chính sự đồng hành này sẽ giúp sản phẩm vùng cao không chỉ vươn xa về địa lý, mà còn nâng tầm giá trị, trở thành niềm tự hào của cộng đồng.

Trong bức tranh kinh tế số, thương mại điện tử không chỉ là kênh bán hàng mới, mà còn là nhịp cầu kết nối sản phẩm nông sản OCOP với thị trường cả nước và thế giới. Để nhịp cầu ấy vững bền, cần sự phối hợp đồng bộ: chính quyền kiến tạo chính sách, doanh nghiệp nền tảng đầu tư công nghệ, bà con tiểu thương chủ động trau dồi kỹ năng số. Khi ba mắt xích ấy gắn kết, nông sản OCOP từ những bản làng xa xôi sẽ tự tin bước vào siêu thị, sàn thương mại điện tử và cả thị trường quốc tế. Đó chính là con đường xúc tiến thương mại bền vững, biến khát vọng đổi thay của đồng bào thành hiện thực.

Tiềm năng và cơ hội phát triển

Việc các sản phẩm OCOP 5 sao tham gia vào thị trường xuất khẩu không chỉ thể hiện sự trưởng thành của các chủ thể về mặt năng lực và quy mô sản xuất, mà còn cho thấy các chủ thể đã từng bước hoàn thiện, thích ứng với các yêu cầu về điều kiện và tiêu chuẩn xuất khẩu. Bên cạnh đó, các sản phẩm OCOP còn góp phần quảng bá các giá trị văn hóa, bản sắc Việt Nam.

Theo Chánh Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương Ngô Trường Sơn, Chương trình OCOP đã tác động tích cực, mạnh mẽ đến sự phát triển sản xuất ở khu vực nông thôn, góp phần chuyển đổi từ sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ sang sản xuất theo hướng liên kết chuỗi giá trị, xây dựng vùng nguyên liệu địa phương ổn định.

Việt Nam hiện có nhiều tiềm năng, đa dạng về điều kiện sản xuất, văn hóa để phát triển các sản phẩm đặc sản, mang giá trị vùng, miền. Kết quả khảo sát và thử nghiệm của các đơn vị thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Công Thương trong thời gian vừa qua cho thấy nhu cầu của thị trường quốc tế đối với sản phẩm OCOP là rất lớn và nhiều tiềm năng, nhất là từ cộng đồng người Việt Nam ở các nước châu Âu, Mỹ…

Đến nay, số lượng sản phẩm OCOP Việt Nam, đặc biệt là sản phẩm OCOP 4 sao, 5 sao đủ tự tin để tham gia sâu hơn, mạnh mẽ hơn vào thị trường xuất khẩu, trở thành những đại sứ văn hóa, truyền tải và lan tỏa các giá trị văn hóa Việt Nam ra thị trường quốc tế trong thời gian tới là rất lớn.

Để phát triển bền vững OCOP, các địa phương đã thực hiện nhiều giải pháp thúc đẩy sản xuất, kích cầu tiêu dùng và xúc tiến thương mại.

Các chuyên gia kinh tế, nông nghiệp cũng đề xuất tăng cường kiểm tra, giám sát thường xuyên đối với sản phẩm OCOP kể cả khi đã được đánh giá và công nhận; điều này nhằm góp phần nâng cao trách nhiệm của các chủ thể, uy tín và thương hiệu sản phẩm OCOP trên thị trường.

Các chuyên gia đánh giá tiềm năng xuất khẩu của các sản phẩm OCOP còn rất lớn. Tuy nhiên, các chủ thể OCOP, người nông dân rất cần được hỗ trợ để tiếp cận và từng bước hướng đến thị trường xuất khẩu.

Nguồn tin: danviet.vn (Cẩm Vân st)