Giữ nghề muối, dựng sinh kế bền vững cho diêm dân Nghệ An

Phát huy tiềm năng, đổi mới công nghệ sản xuất muối

Theo Báo cáo số 863/BC-UBND ngày 14/10/2025 củaUBND tỉnh Nghệ An, toàn tỉnh hiện duy trì diện tích sản xuất muối ổn định 605 ha, năng suất đạt trên 50 nghìn tấn/năm. Đến nay, Nghệ An đã công nhận 12 làng nghề sản xuất muối và có 16 hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực diêm nghiệp, góp phần phát triển kinh tế ven biển, đảm bảo an ninh muối quốc gia.

Những năm qua, các địa phương, đặc biệt là huyện Quỳnh Lưu (trước sáp nhập), cùng doanh nghiệp và hợp tác xã diêm nghiệp đã đầu tư hơn 9,8 tỷ đồng để nâng cấp hạ tầng giao thông, nạo vét kênh mương, kho bãi và các công trình phục vụ sản xuất muối. Hệ thống kênh dẫn nước và đường nội đồng được cải thiện với tổng chiều dài hơn 362 km, giúp ổn định nguồn nước, nâng cao hiệu quả sản xuất.

Tỉnh Nghệ An xác định phát triển nghề muối không chỉ nhằm giữ nghề truyền thống mà còn gắn với đổi mới công nghệ, chế biến sâu và phát triển sản phẩm muối sạch, phù hợp định hướng phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh. Các doanh nghiệp, hợp tác xã đã chú trọng đầu tư thiết bị, áp dụng phương pháp hiện đại như trải bạt HDPE, lọc chạt cải tiến, nhằm tăng năng suất, đảm bảo chất lượng sản phẩm và vệ sinh an toàn thực phẩm.

Đặc biệt, Nghệ An đang thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm từ muối, hình thành chuỗi giá trị bền vững. Mục tiêu hướng tới là đưangành chế biến muốicủa Nghệ An trở thành ngành trọng điểm của cả nước, góp phần giảm lượng muối nhập khẩu, đảm bảo an ninh quốc gia về muối.

Chính sách hỗ trợ phát triển nghề muối

Nhằm khuyến khích diêm dânđổi mới công nghệ sản xuất, tỉnh Nghệ An đã ban hành Nghị quyết số 18/2022/NQ-HĐND ngày 8/12/2022 về Quy định một số chính sách hỗ trợ phát triển nông nghiệp, nông thôn trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2022–2025, trong đó có chính sách cụ thể đối với nghề muối.

Theo đó, điều kiện hỗ trợ được áp dụng đối với các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân sản xuất muối có nhu cầu cải tiến công nghệ, đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật về sản xuất muối sạch. Cụ thể, bộ chạt lọc cải tiến phải được bố trí ở giữa ruộng muối để thay thế chạt lọc cũ ở góc ruộng; bạt nhựa nilon trải ô kết tinh sử dụng loại bạt HDPE màu đen, dày tối thiểu 0,7 mm, bảo đảm độ bền và an toàn trong quá trình sản xuất.

Nội dung và mức hỗ trợ cụ thể gồm: Hỗ trợ kinh phí xây dựng bộ chạt lọc cải tiến là 3.000.000 đồng/bộ; Hỗ trợ bạt nhựa nilon trải ô kết tinh ngoài đồng ruộng là 80.000 đồng/m².

Chính sách này không chỉ giúp giảm chi phí đầu tư ban đầu cho diêm dân, mà còn khuyến khích họ mạnh dạn ứng dụng công nghệ mới, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, giảm thiểu ô nhiễm môi trường và hướng tới xây dựng thương hiệu muối sạch Nghệ An.

Ngoài ra, tỉnh Nghệ An cũng hỗ trợ các hợp tác xã diêm nghiệp tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, hướng dẫn thủ tục tham giaChương trình OCOP, xúc tiến thương mại và xây dựng chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm muối đặc trưng.

Ông Lê Văn Lương, Chi cục trưởng Chi cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn tỉnh Nghệ An, cho biết: “Nhằm hỗ trợ diêm dân và các hợp tác xã phát triển nghề muối theo hướng bền vững, tỉnh Nghệ An đang triển khai đồng bộ nhiều chính sách. Trước hết là hỗ trợ đổi mới công nghệ sản xuất, nhất là ứng dụng mô hình trải bạt HDPE, chạt lọc cải tiến, giúp tăng năng suất, đảm bảo chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm. Cùng với đó, tỉnh hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng đồng muối, kho bãi, hệ thống kênh mương nội đồng và giao thông phục vụ sản xuất, góp phần giảm chi phí, tăng hiệu quả cho diêm dân”.

“Tỉnh cũng đang tập trung nâng cao năng lực cho các hợp tác xã diêm nghiệp, hỗ trợ xây dựng thương hiệu, tham gia Chương trình OCOP và kết nối tiêu thụ sản phẩm. Ngoài ra, Nghệ An khuyến khích doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm từ muối, tạo chuỗi giá trị khép kín ‘từ sản xuất đến tiêu thụ’. Đây là hướng đi quan trọng để nghề muối phát triển ổn định, mang lại thu nhập bền vững cho người dân ven biển”, ông Lương nhấn mạnh.

Giữ nghề truyền thống, gắn phát triển muối với du lịch và sinh kế bền vững

Cùng với những kết quả đạt được,nghề muối Nghệ Anvẫn đang đối mặt với không ít khó khăn. Diện tích sản xuất có xu hướng giảm, muối sạch phát triển chậm, năng suất thấp, giá trị lao động bấp bênh khiến nhiều diêm dân không còn mặn mà với nghề. Hệ thống hạ tầng đồng muối, kênh dẫn nước và giao thông nội đồng nhiều nơi xuống cấp nghiêm trọng. Một số khu vực còn tồn tại tình trạng xả thải sinh hoạt ra hệ thống dẫn nước, gây ô nhiễm và ảnh hưởng đến chất lượng muối.

Hoạt động sản xuất, kinh doanh của các hợp tác xã còn kém hiệu quả, thiếu tính liên kết giữa “Diêm dân – Hợp tác xã – Doanh nghiệp”. Các mô hình khuyến diêm còn ít, chưa có sự phối hợp đồng bộ. Bên cạnh đó, việc ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất vẫn còn hạn chế, dẫn đến năng suất và hiệu quả chưa cao.

Trong thời gian tới, Nghệ An sẽ đầu tư đồng bộ hạ tầng kỹ thuật đồng muối, nhất là hệ thống giao thông và thủy lợi, mở rộng diện tích muối sạch, đẩy mạnh cơ giới hóa và ứng dụng công nghệ mới trong sản xuất, chế biến. Tỉnh cũng tập trung nâng cao hiệu quả hoạt động của 16 hợp tác xã và 12 làng nghề sản xuất muối hiện có, hỗ trợ diêm dân tiếp cận nguồn vốn, vật tư, tiêu thụ sản phẩm, xây dựng thương hiệu.

Cùng với đó, Nghệ An hướng tới kết hợp sản xuất muối với phát triển du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm, đưa nghề muối trở thành một phần trong bản sắc văn hóa vùng ven biển. Các sản phẩm muối chất lượng cao sẽ được xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý, tham giaChương trình OCOP, góp phần nâng cao giá trị và khả năng xuất khẩu.

“Để duy trì và phát triển nghề muối trong giai đoạn tới, tỉnh Nghệ An kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường sớm trình Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh Quyết định số 1325/QĐ-TTg ngày 31/8/2020 về Đề án phát triển ngành muối giai đoạn 2021–2030, phù hợp với tình hình thực tế sau sáp nhập hành chính và mô hình chính quyền hai cấp”, ông Trần Xuân Học, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An, cho hay.

Tỉnh cũng đề xuất Trung ương đưa Nghệ An vào danh sách địa phương được ưu tiên đầu tư hạ tầng và công nghệ sản xuất muối, nhằm từng bước hiện đại hóa ngành nghề, nâng cao giá trị sản phẩm và thu nhập cho diêm dân. Giữ nghề muối không chỉ là giữ lấy một nghề truyền thống, mà còn là giữ lấy sinh kế bền vững, bảo tồn văn hóa ven biển và góp phần đảm bảo an ninh muối quốc gia.