Định hình Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo đa chiều bền vững giai đoạn 2021-2025

Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 với tổng nguồn lực tối thiểu 48.000 tỷ đồng, là quyết tâm lớn của Đảng và Nhà nước nhằm thực hiện mục tiêu giảm nghèo đa chiều, bao trùm và bền vững. Khởi nguồn từ Nghị quyết số 24/2021/QH15 của Quốc hội, Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 được cụ thể hóa thành kế hoạch hành động chi tiết của Chính phủ, hướng đến cải thiện điều kiện sống, nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản, đặc biệt tại các huyện, xã nghèo.

Nền tảng pháp lý và chủ trương lớn từ Quốc hội

Văn kiện chính thức đặt nền móng và phê duyệt chủ trương đầu tư cho Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 là Nghị quyết số 24/2021/QH15 ngày 28/7/2021 của Quốc hội. Đây là bước đi quan trọng, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của cơ quan quyền lực cao nhất đối với công tác an sinh xã hội và phát triển đồng đều giữa các vùng miền.

Nghị quyết số 24/2021/QH15 đã xác định rõ mục tiêu tổng quát của Chương trình là “thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững, đa chiều, bao trùm, bảo đảm mức sống tối thiểu, đáp ứng các nhu cầu xã hội cơ bản của người dân nghèo, cải thiện điều kiện sống và tăng khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản của người nghèo; hỗ trợ các huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo thoát khỏi tình trạng nghèo, đặc biệt khó khăn”.

Về chỉ tiêu chủ yếu, Nghị quyết số 24/2021/QH15 đề ra mục tiêu giảm tỷ lệ nghèo đa chiều “bình quân 1,0% – 1,5%/năm”. Điều này cho thấy tầm nhìn chiến lược chuyển từ giảm nghèo đơn thuần về thu nhập sang giảm nghèo đa chiều, giải quyết đồng bộ các vấn đề thiếu hụt về y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch và thông tin.

Về nguồn lực thực hiện, Quốc hội đã phê duyệt tổng mức đầu tư tối thiểu cho giai đoạn 2021-2025 là 48.000 tỷ đồng, bao gồm ngân sách trung ương, ngân sách địa phương và các nguồn vốn huy động hợp pháp khác. Đây là một cam kết tài chính mạnh mẽ, tạo cơ sở để Chính phủ xây dựng kế hoạch triển khai chi tiết. Nghị quyết số 24/2021/QH15 cũng giao Chính phủ “quyết định các dự án thành phần và cơ chế tổ chức thực hiện, quản lý, điều hành Chương trình”, mở đường cho việc ban hành Quyết định của Thủ tướng Chính phủ cụ thể hóa.

Cụ thể hóa bằng Kế hoạch hành động chi tiết của Thủ tướng Chính phủ

Trên cơ sở Nghị quyết số 24/2021/QH15 của Quốc hội, tại Quyết định số 90/QĐ-TTg ngày 18/10/2022, Thủ tướng Chính phủ đã chính thức phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, biến chủ trương thành các dự án và hoạt động cụ thể. Quyết định số 90/QĐ-TTg tái khẳng định mục tiêu giảm tỷ lệ nghèo đa chiều “bình quân 1,0-1,5%/năm” trên phạm vi cả nước. Đặc biệt, Quyết định số 90/QĐ-TTg đặt ra mục tiêu cao hơn đối với các vùng khó khăn:

(i) Giảm tỷ lệ hộ nghèo tại các huyện nghèo “bình quân 4-5%/năm”.

(ii) Phấn đấu 30% huyện nghèo và 30% xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo thoát khỏi tình trạng nghèo, đặc biệt khó khăn.

(iii) Tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số giảm trên 3,0%/năm.

Mục tiêu quan trọng là nâng cao chất lượng cuộc sống và khả năng tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản của người dân thông qua việc “cải thiện các chỉ số thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản về việc làm, y tế, giáo dục, nhà ở, nước sinh hoạt và vệ sinh, thông tin”.

Nhân rộng các mô hình giảm nghèo hiệu quả

Chương trình được cấu trúc thành 6 dự án chính, tập trung giải quyết từ gốc rễ các nguyên nhân gây nghèo, bao gồm:

Dự án 1 – Hỗ trợ đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo. Mục tiêu là tạo việc làm, tăng thu nhập, và phát triển chuỗi giá trị. Nội dung bao gồm hỗ trợ người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng và hỗ trợ phát triển sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, du lịch. Chương trình khuyến khích “tổ chức các hoạt động đa dạng hóa sinh kế khác do cộng đồng đề xuất, phù hợp với phong tục, tập quán, nhu cầu của cộng đồng”.

Dự án 2 – Hỗ trợ phát triển sản xuất, cải thiện dinh dưỡng. Tập trung vào hỗ trợ phát triển sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản theo hướng hàng hóa, gắn với thị trường tiêu thụ; can thiệp dinh dưỡng cho bà mẹ và trẻ em thuộc hộ nghèo, cận nghèo.

Dự án 3 – Giảm nghèo về thông tin. Nhằm tăng cường khả năng tiếp cận thông tin, truyền thông, đặc biệt là thông tin về chính sách giảm nghèo, thông qua các hoạt động như nâng cao năng lực cho cán bộ thông tin, truyền thông và hỗ trợ trang thiết bị nghe – xem cho các hộ nghèo.

Dự án 4 – Giáo dục nghề nghiệp, việc làm bền vững. Bao gồm các hoạt động như tư vấn, định hướng nghề nghiệp, hỗ trợ đào tạo nghề, và kết nối việc làm cho người lao động thuộc hộ nghèo, cận nghèo, hộ mới thoát nghèo.

Dự án 5 – Hỗ trợ xây dựng, nhân rộng mô hình giảm nghèo. Mục tiêu là thử nghiệm, xây dựng và nhân rộng các mô hình giảm nghèo hiệu quả, gắn với phát triển sản xuất, an ninh quốc phòng.

Dự án 6 – Đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu. Tập trung vào việc đầu tư các công trình hạ tầng phục vụ đời sống và sản xuất tại các xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo, bao gồm giao thông, điện, nước sạch và công trình phục vụ dân sinh.

Tầm nhìn giảm nghèo đa chiều, bền vững

Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 được xây dựng với tầm nhìn dài hạn, không chỉ giải quyết cái nghèo trước mắt mà còn tạo điều kiện để người dân nghèo tự vươn lên, tránh tái nghèo.

Việc áp dụng chuẩn nghèo đa chiều quốc gia giai đoạn 2021-2025 là một bước tiến quan trọng. Chuẩn nghèo mới bao gồm 13 chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản, nhấn mạnh sự bao trùm và toàn diện trong hỗ trợ. Chính sách này đảm bảo rằng người nghèo được tiếp cận tối thiểu các nhu cầu về thu nhập, việc làm, y tế, giáo dục, nhà ở, nước sinh hoạt, thông tin…

Quốc hội và Chính phủ cũng đặc biệt nhấn mạnh vai trò của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong việc “xây dựng kế hoạch, cân đối bố trí ngân sách địa phương, phối hợp, lồng ghép với ngân sách trung ương và huy động tối đa các nguồn lực khác để thực hiện Chương trình trên địa bàn”. Yếu tố lồng ghép và huy động nguồn lực địa phương được xem là chìa khóa để đảm bảo sự phù hợp và hiệu quả của Chương trình tại từng địa bàn.

Ngoài ra, công tác giám sát được quy định chặt chẽ, với sự tham gia của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp, các tổ chức thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Nhân dân. Điều này củng cố tính minh bạch và trách nhiệm trong quá trình quản lý và thực hiện vốn đầu tư lớn.

Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững gia đoạn 2021-2025 là một chính sách lớn, thể hiện sự nhất quán và đồng lòng giữa cơ quan lập pháp (Quốc hội) và cơ quan hành pháp (Chính phủ). Từ việc phê duyệt chủ trương đầu tư mang tính định hướng tại Nghị quyết số 24/2021/QH15, Chương trình đã được chi tiết hóa thành kế hoạch hành động cụ thể và nguồn lực dồi dào tại Quyết định số 90/QĐ-TTg. Với trọng tâm là giảm nghèo đa chiều, đầu tư vào con người và cơ sở hạ tầng thiết yếu, Chương trình hứa hẹn sẽ tạo ra những chuyển biến tích cực, góp phần thu hẹp khoảng cách giàu nghèo và bảo đảm công bằng xã hội, đưa Việt Nam tiến gần hơn đến các Mục tiêu Phát triển bền vững của Liên hợp quốc./.