Cải cách thủ tục hành chính phục vụ nhân dân trong xây dựng đời sống văn hóa cơ sở gắn với thực hiện tiêu chí xây dựng nông thôn mới ở Nghệ An

Cải cách hành chính (CCHC) là yếu tố then chốt trong kỷ nguyên chuyển đổi số, nhằm tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả và trở thành đòn bẩy phát triển kinh tế – xã hội. CCHC, trong đó cải cách thủ tục hành chính (TTHC) được xác định là trọng tâm có mối quan hệ hữu cơ với đời sống văn hóa cơ sở (ĐSVHCS): Hành chính minh bạch, hiệu quả tạo thuận lợi cho hoạt động văn hóa, củng cố khối đại đoàn kết; ngược lại, ĐSVHCS lành mạnh thúc đẩy niềm tin của người dân vào chính quyền, góp phần vào thành công của CCHC.

Đối với Nghệ An, để giữ gìn bản sắc và phát triển kinh tế, tỉnh cần thay đổi quản lý nhà nước bằng cách số hóa dịch vụ công văn hóa, du lịch và khuyến khích sáng kiến cộng đồng. Cải cách TTHC sẽ biến giá trị văn hóa thành nguồn lực phát triển mạnh mẽ cho địa phương.

Xây dựng đời sống văn hóa cơ sở là một chủ trương lớn nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống tinh thần của cộng đồng, bắt đầu từ cấp cơ sở như làng, xã, và đơn vị. Khái niệm này bao gồm việc xây dựng và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tiếp thu những tinh hoa văn hóa hiện đại. Các tiêu chí phổ biến để đánh giá ĐSVHCS bao gồm: làng, xã, đơn vị văn hóa; gia đình văn hóa; và người dân văn hóa. Nội dung cụ thể bao gồm việc duy trì và phát triển các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể thao; bảo tồn di sản văn hóa; và xây dựng nếp sống văn minh, lịch sự trong cộng đồng.

Đồng chí Võ Trọng Hải – Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh trao đổi với cán bộ, công chức xã Nậm Cắn tại Trung tâm Phục vụ hành chính công xã. Ảnh: Thành Duy

Nghệ An xác định Cải cách TTHC là điều kiện tiên quyết để cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, thu hút đầu tư, theo tiêu chí “3 tăng, 2 giảm, 2 không” (tăng công khai, trực tuyến, hài lòng; giảm thời gian, chi phí; không phiền hà, trễ hẹn). Từ năm 2021-2025, UBND tỉnh đã ban hành 288 Quyết định công bố bộ TTHC thuộc thẩm quyền giải quyết, với 3.642 lượt TTHC, trong đó: 2.784 TTHC cấp tỉnh, 539 TTHC cấp huyện, 319 TTHC cấp xã; phê duyệt 142 Quyết định phê duyệt quy trình nội bộ với 400 quy trình.

Lãnh đạo tỉnh đã chỉ đạo các cấp tập trung thực hiện đồng bộ, liên thông cơ chế một cửa, một cửa liên thông. Hàng năm, UBND tỉnh ban hành nhiều kế hoạch chuyên đề (kiểm soát, truyền thông, kiểm tra TTHC) và triển khai các nhiệm vụ chuyển đổi số quốc gia (Đề án 06). Đặc biệt, tỉnh đã quyết liệt rà soát, đơn giản hóa thành phần hồ sơ, cắt giảm thời gian giải quyết, ban hành các văn bản đôn đốc để tăng tỷ lệ hồ sơ trực tuyến, đẩy mạnh số hóa hồ sơ và kết quả giải quyết TTHC trên môi trường điện tử.

Nhờ những nỗ lực này, Nghệ An đã đạt được kết quả nổi bật, được Bộ Nội vụ công bố xếp thứ 1 về tiêu chí cải cách TTHC trong năm 2024 (trong số 14 địa phương có điểm số 100%)

Rà soát, cắt giảm và công khai thủ tục hành chính trong lĩnh vực văn hóa: Nghệ An đang đẩy mạnh cải cách TTHC trong lĩnh vực văn hóa với trọng tâm là cắt giảm, loại bỏ các thủ tục rườm rà và tăng cường công khai, minh bạch quy trình giải quyết. Mục tiêu cốt lõi là giảm thiểu gánh nặng chi phí, thời gian, từ đó tạo môi trường thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp và sự phát triển của các hoạt động văn hóa.

Để kịp thời vận hành mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Tỉnh đã ban hành hàng loạt quyết định quan trọng trong năm 2025. Cụ thể, Quyết định 1949/QĐ-UBND (28/6/2025) chuẩn hóa toàn diện TTHC của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) bằng cách thay thế, bãi bỏ nhiều thủ tục cũ, đồng thời ban hành TTHC mới trên cả ba lĩnh vực. Quyết định 2279/QĐ-UBND (18/7/2025) công bố TTHC nội bộ mới/bị bãi bỏ của Sở VHTTDL, đặc biệt là 03 thủ tục liên quan đến văn hóa cơ sở. Tiếp theo, Quyết định 2976/QĐ-UBND (22/9/2025) tập trung vào cấp xã, công bố 02 TTHC mới về Di sản văn hóa và phê duyệt quy trình điện tử đi kèm.

Ứng dụng công nghệ thông tin và dịch vụ công trực tuyến: Ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) được xem là giải pháp trọng tâm để cải cách TTHC, nhất là trong lĩnh vực văn hóa. Việc triển khai mạnh mẽ dịch vụ công trực tuyến cho phép người dân và doanh nghiệp nộp hồ sơ, tra cứu và nhận kết quả tại nhà, góp phần tiết kiệm thời gian, công sức, tăng tính minh bạch và nâng cao chất lượng phục vụ. Nghệ An đã đạt được những bước tiến đáng kể trong chuyển đổi số và cung cấp dịch vụ công. Toàn bộ 130/130 xã đã hoàn thành các nhiệm vụ quan trọng về dịch vụ công trực tuyến. Tỉnh đã cấu trúc lại 100% TTHC để xử lý trên môi trường điện tử, đồng thời cung cấp 100% dịch vụ công trực tuyến trên Cổng Dịch vụ công quốc gia.

Đồng chí Võ Trọng Hải – Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh kiểm tra tại Trung tâm Phục vụ hành chính công xã Tương Dương. Ảnh: Thành Duy

Cụ thể, nhằm hiện thực hóa Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, Tỉnh đã triển khai quyết liệt 65 chỉ tiêu và 102 nhiệm vụ, với 39 chỉ tiêu đã hoàn thành và vượt mức. Đặc biệt, cấp xã đã hoàn thành toàn bộ 16/16 tiêu chí giai đoạn 1 và xếp thứ 4 toàn quốc.

Những kết quả này là động lực để Nghệ An tiếp tục tập trung vào bốn trụ cột phát triển bền vững: hoàn thiện thể chế, phát triển hạ tầng và dịch vụ số, hình thành hệ sinh thái khởi nghiệp, và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, biến khoa học, công nghệ và chuyển đổi số thành động lực tăng trưởng mới.

Chuyển biến trong nhận thức và thái độ của cán bộ giải quyết thủ tục cho người dân: CCHC, trong đó trọng tâm là cải cách TTHC đã tạo ra chuyển biến tích cực trong nhận thức và thái độ phục vụ của đội ngũ cán bộ, công chức. Họ đã ý thức rõ hơn về vai trò là người phục vụ nhân dân, chủ động lắng nghe, hướng dẫn và giải quyết các vướng mắc một cách tận tình. Điều này góp phần xây dựng hình ảnh chính quyền thân thiện, gần gũi và hiệu quả.

Tại cấp cơ sở, việc triển khai đồng bộ Trung tâm Phục vụ Hành chính công cấp xã đã được người dân đánh giá cao nhờ thái độ phục vụ tích cực, với hầu hết hồ sơ TTHC được giải quyết đúng và trước thời hạn. Công tác tuyên truyền cũng được đẩy mạnh, tạo sự thống nhất và đồng thuận cao trong cán bộ, đảng viên và Nhân dân về việc sắp xếp đơn vị hành chính và tổ chức mô hình chính quyền hai cấp.

Các Sở, ban, ngành cấp tỉnh đã tích cực rà soát, tham mưu sửa đổi và hoàn thiện thể chế, thủ tục, hành lang pháp lý đối với các văn bản, chính sách bị ảnh hưởng bởi việc sắp xếp bộ máy. Đồng thời, các đơn vị này kịp thời hướng dẫn nghiệp vụ chuyên môn cho các đơn vị cấp xã mới thành lập và xử lý các vướng mắc phát sinh tại Trung tâm phục vụ hành chính công cấp xã. Các kênh thông tin hỗ trợ nhanh chóng như nhóm Zalo và đường dây nóng cũng được tiếp tục phát huy hiệu quả để hỗ trợ cơ sở.

Hiệu quả của cải cách thủ tục hành chính đối với phong trào văn hóa ở cơ sở: Cải cách TTHC trong lĩnh vực văn hóa đã tạo ra tác động kép, vừa đơn giản hóa thủ tục cho người dân, vừa nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

Việc rút gọn và minh bạch hóa các quy trình hành chính giúp cá nhân và tổ chức dễ dàng hơn khi muốn xin phép tổ chức các hoạt động cộng đồng. Sự thuận lợi này đã trở thành động lực quan trọng thúc đẩy các phong trào văn hóa cơ sở, giúp các lễ hội truyền thống, cuộc thi văn nghệ và câu lạc bộ được duy trì, phát triển mạnh mẽ và bền vững. Người dân không còn e ngại, mà tích cực tham gia và đóng góp vào đời sống văn hóa địa phương.

Song song đó, cải cách TTHC giúp cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa hoạt động hiệu quả hơn thông qua việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ. Điều này cho phép cán bộ văn hóa xử lý công việc nhanh chóng, giảm thiểu sai sót và có thêm thời gian tập trung vào các nhiệm vụ chuyên môn khác như hỗ trợ, tư vấn và định hướng phát triển văn hóa. Đặc biệt, việc nhân rộng mô hình “Chính quyền thân thiện, vì Nhân dân phục vụ” tại cấp xã, phường đã tăng cường đối thoại, tiếp xúc và lắng nghe, giúp giải quyết kịp thời các phản ánh, kiến nghị và tháo gỡ khó khăn cho người dân ngay tại cơ sở.

Bên cạnh đó còn quy trình và hồ sơ vẫn chưa tinh gọn triệt để, năng lực cán bộ và lúng túng khi chuyển đổi mô hình, thiếu đồng bộ và chồng chéo trong phối hợp,… Để nâng cao hơn nữa cải cách thủ tục hành chính trong xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở phục vụ người dân trong thời gian tới, Nghệ An cần:

Thứ nhất, đơn giản hóa và số hóa quy trình thủ tục: Để tháo gỡ các rào cản hành chính không cần thiết và tạo điều kiện cho người dân dễ dàng thực hiện quyền trong lĩnh vực văn hóa và xây dựng ĐSVHCS, cần tập trung vào một số giải pháp chính sau: (i) Rà soát và đơn giản hóa tối đa: Cần tiến hành rà soát các TTHC trong lĩnh vực văn hóa, bao gồm cấp phép hoạt động, tổ chức lễ hội truyền thống, quản lý di tích và các thiết chế văn hóa cơ sở. Mục tiêu là cắt giảm tối đa thành phần hồ sơ, loại bỏ các bước trung gian không cần thiết, đồng thời rút ngắn thời gian giải quyết xuống mức thấp nhất; (ii) Tích hợp và số hóa dịch vụ công: Đẩy mạnh việc số hóa TTHC và tích hợp lên Cổng Dịch vụ công Quốc gia và cấp tỉnh/xã. Đặc biệt, ưu tiên triển khai Dịch vụ công trực tuyến mức độ 3 và 4 cho các thủ tục phổ biến liên quan đến cộng đồng như đăng ký tổ chức sự kiện văn hóa, thông báo tổ chức hoạt động thể thao cơ sở, hoặc quản lý di sản cấp xã; (iii) Xây dựng Cơ sở dữ liệu (CSDL) chuyên ngành: Phát triển CSDL đồng bộ về di tích, lễ hội và các thiết chế văn hóa ở cấp cơ sở. CSDL này cần được liên thông với CSDL quốc gia và đóng vai trò là nguồn tham chiếu chung. Điều này giúp cán bộ không phải yêu cầu người dân cung cấp lại các loại giấy tờ đã có sẵn trong hệ thống, thúc đẩy tính liên thông và hiệu quả trong quản lý.

Thứ hai, công khai, minh bạch và nâng cao năng lực cán bộ: Việc tăng cường minh bạch là chìa khóa để chống tiêu cực, đặc biệt ở cấp cơ sở, đồng thời nâng cao niềm tin của người dân. Cải cách cần tập trung vào mấy nội dung: (i) Cần công khai quy trình rõ ràng và đầy đủ. Toàn bộ quy trình, hồ sơ, thời gian và chi phí của các TTHC phải được công bố đầy đủ, dễ hiểu không chỉ trên nền tảng số mà còn tại trụ sở UBND cấp xã và các thiết chế văn hóa cơ sở (như nhà văn hóa). Đồng thời, cần cung cấp các hướng dẫn chi tiết và các mẫu đơn, giấy tờ điện tử mẫu để người dân dễ dàng thực hiện; (ii) Tập huấn chuyên sâu về kỹ năng số và phục vụ. Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ văn hóa cấp cơ sở. Nội dung tập huấn phải tập trung vào kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin, vận hành hệ thống dịch vụ công trực tuyến, và đặc biệt là thay đổi căn bản thái độ phục vụ theo hướng chuyên nghiệp, thân thiện, lấy người dân làm trung tâm; (iii) Tăng cường năng lực, hiệu quả cho Trung tâm phục vụ hành chính công cấp xã, mọi vấn đề được giải quyết, đẩy mạnh, thúc đẩy cho sự vận hành ở đây. Đây cũng là nơi thể hiện một phần quan trọng bản chất của chính quyền “của dân, do dân, vì dân”.

Việc cải cách có trọng tâm này sẽ tạo điều kiện thuận lợi, khuyến khích sự tham gia tích cực của người dân vào các hoạt động văn hóa, đồng thời nâng cao chất lượng quản lý văn hóa từ cấp cơ sở.

Như vậy, cải cách TTHC trong lĩnh vực văn hóa cơ sở mang ý nghĩa quyết định trong việc khai thông nguồn lực và tạo điều kiện thuận lợi để người dân tham gia xây dựng đời sống văn hóa cộng đồng. Các giải pháp trọng tâm đã được xác định là rà soát, đơn giản hóa, số hóa triệt để TTHC, đi đôi với công khai, minh bạch quy trình và nâng cao năng lực, thay đổi thái độ phục vụ của cán bộ cơ sở. Mục tiêu cuối cùng là hướng tới một nền hành chính phục vụ, tạo động lực mạnh mẽ cho văn hóa.

ThS. Hoàng Đình Ngọc