Bài học từ xây dựng mô hình thí điểm nông thôn mới thông minh, xã thương mại điện tử ở Nghệ An

Xây dựng nông thôn mới là một trong những chương trình hành động lớn nhằm cụ thể hóa chủ chương, chính sách của Đảng và Nhà nước về nông thôn, nông nghiệp, nông dân, hướng đến mục tiêu phát triển toàn diện mọi mặt đời sống kinh tế – xã hội cho khu vực nông thôn. Từ 18 xã thí điểm năm 2001 đến nay, phong trào xây dựng nông thôn mới được triển khai rộng rãi với nhiều chương trình, kế hoạch, đề án, dự án…tập trung nhiều nguồn lực. Tính đến 30/4/2025 toàn tỉnh có 275 xã đạt chuẩn nông thôn mới (trong đó: có 102 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao và 16 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu), 10 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới (trong đó có 01 huyện đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao).

Mục tiêu xây dựng nông thôn mới đến năm 2025 phấn đấu cả nước có ít nhất 80% số xã đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó có khoảng 40% số xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, ít nhất 10% số xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu, không còn xã dưới 15 tiêu chí; thu nhập bình quân của người dân nông thôn tăng ít nhất 1,5 lần so với năm 2020.

Huyện Yên Thành phát động người dân sử dụng dịch vụ, ứng dụng để phát triển kinh tế số

Gắn với yêu cầu của công cuộc chuyển đổi số, ngày 02/8/2022 Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 924/QĐ-TTg, Phê duyệt chương trình chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới hướng tới nông thôn mới thông minh, giai đoạn 2021-2025 với mục tiêu tổng quát là: Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong xây dựng nông thôn mới nhằm tăng cường hiệu quả thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, góp phần thúc đẩy kinh tế nông thôn, nâng cao chất lượng đời sống người dân, thu hẹp dần khoảng cách về chất lượng dịch vụ giữa nông thôn – thành thị, từng bước hướng tới nông thôn thông minh. Để triển khai thực hiện Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, ngày 16/3/2023, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn đã ban hành Quyết định số 969/QĐ-BNN-VPĐP về việc phê duyệt danh mục mô hình thí điểm do trung ương chỉ đạo thuộc chương trình chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới, hướng tới nông thôn thông minh giai đoạn 2021-2025 (đợt 1). Theo đó, đã có 9 xã được lựa chọn trong danh sách thực hiện thí điểm. Ngày 29/5/2023, Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn tiếp tục có công văn số 3445/BNN-VPĐP về việc hướng dẫn tạm thời về triển khai xây dựng mô hình thí điểm xã nông thôn mới thông minh, xã thương mại điện tử nhằm để thống nhất cách thức triển khai xây dựng mô hình thí điểm chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới, hướng tới nông thôn mới thông minh. Nội dung công văn của Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn đã đề cập đến các khái niệm, xã nông thôn mới thông minh, xã thương mại điện tử. Theo đó xã nông thôn mới thông minh được hiểu là xã thực hiện phát triển sáng kiến số cho cộng đồng sử dụng các kết nối, giải pháp, tài nguyên số và các sáng tạo về nông nghiệp, nông thôn trong việc phát triển kinh tế – xã hội của xã dựa trên 3 trụ cột: thiết chế, con người, công nghệ, nhằm đạt được các mục tiêu phát triển bền vững, hướng đến mục tiêu chuyển đổi số toàn diện. Xã thương mại điện tử được hiểu là xã mà ở đó, người dân có sử dụng, ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số, kết nối với người mua thông qua các nền tảng thương mại điện tử uy tín, phổ biến trên thị trường (ưu tiên các nền tảng thương mại điện tử Việt Nam) để tiêu thụ sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà họ làm ra, nhằm giảm thiểu chi phí, gia tăng lợi nhuận. Đồng thời, trong xã phát triển các hạ tầng chuyên biệt phục vụ vận hành cho hoạt động thương mại điện tử, như: sơ chế, kho lạnh… Công văn cũng đã hướng dẫn về điều kiện lựa chọn xây dựng mô hình thí điểm xã nông thôn mới thông minh, xã thương mại điện tử, định hướng nội dung xây dựng thí điểm xã nông thôn mới thông minh, xã thương mại điện tử, các bước triển khai thực hiện xây dựng mô hình thí điểm xã nông thôn mới thông minh, xã thương mại điện tử, xác định việc huy động nguồn lực xây dựng mô hình thí điểm xã nông thôn mới thông minh, xã thương mại điện tử. Những nội dung đó giúp cho các địa phương có điều kiện thuận lợi hơn trong quá trình triển khai thực hiện nội dung chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới, hướng tới nông thôn thông minh.

Việc xây dựng nông thôn thông minh, xã thương mại điện tử là xu thế tất yếu và cần thiết, nhằm thu hẹp khoảng cách số giữa khu vực nông thôn và thành thị, thúc đẩy ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong chính quyền để phục vụ và tương tác với người dân tốt hơn, nâng cao kỹ năng số cho người dân để mở rộng cơ hội tiếp cận với công nghệ số. Từ đó giúp cho hoạt động của chính quyền địa phương được tốt hơn, lợi ích của nhân dân được đáp ứng đầy đủ, kịp thời, kinh tế – xã hội có điều kiện phát triển, cải thiện và nâng cao đời sống của người dân.

Hướng dẫn người dân sử dụng dịch vụ và ứng dụng

Thực hiện Quyết định của Thủ tướng Chính Phủ, các văn bản của Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn, ngày 03/3/2023 Ủy ban nhân dân tỉnh đã ban hành kế hoạch số 132/KH-UBND tỉnh Nghệ An về chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới, hướng tới nông thôn thông minh đến năm 2025. Trong đó xác định mục tiêu: Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong xây dựng nông thôn mới nhằm tăng cường hiệu quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, góp phần thúc đẩy kinh tế nông thôn, nâng cao chất lượng đời sống, thu hẹp dần khoảng cách về chất lượng dịch vụ giữa nông thôn – thành thị phù hợp với chuyển đổi số của tỉnh, chuyển đổi số ngành nông nghiệp và từng bước hướng tới nông thôn thông minh. Đồng thời, tỉnh Nghệ An cũng xác định mô hình xã/thôn thông minh, huyện kết nối. Cụ thể: Xây dựng thí điểm mô hình cấp huyện về chuẩn hóa dữ liệu, cập nhật cơ sở dữ liệu về nông thôn mới trên nền tảng dữ liệu lớn (big data) đồng bộ, kết nối và liên thông. Phấn đấu đến năm, 2025 có ít nhất 8 mô hình để địa phương khác tham quan, học tập, nhân rộng; Xây dựng thí điểm xã nông thôn mới thông minh theo hướng nổi trội như: y tế, giáo dục, giám sát cộng đồng, an ninh, trật tự, môi trường, văn hóa… Phấn đấu đến năm 2025 có ít nhất 10 mô hình xã nông thôn mới thông minh để địa phương khác tham quan, học tập, nhân rộng; Xây dựng mô hình thôn thông minh: phấn đấu đến hết năm 2025 có ít nhất 20 nông thôn thông minh. Triển khai các văn bản của trung ương và kế hoạch của UBND tỉnh, sở Thông tin và truyền thông tỉnh Nghệ An đã ban hành nhiều văn bản hướng dẫn các địa phương thực hiện các nội dung chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới, hướng tới nông thôn thông minh. Cụ thể: Hướng dẫn 1288/HD-STTTT ngày tháng 6 năm 2023 về thực hiện các nội dung Tiêu chí thông tin và truyền thông trong trong các Bộ tiêu chí xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025; Công văn số 1083/STTTT-CĐS ngày 04/6/2024 của Sở thông tin và truyền thông về việc hướng dẫn một số nội dung xây dựng mô hình xã thông minh…

Để triển khai thực hiện, tỉnh Nghệ An đang nghiên cứu để lựa chọn các mô hình thí điểm nông thôn thông minh. Ngày tháng 5 năm 2024 Ủy ban nhân dân huyện Nam Đàn có văn bản đề xuất mô hình thí điểm “Mô hình xã nông thôn mới thông minh Nam Giang”. Trong văn bản huyện đã phân tích bối cảnh và sự cần thiết của mô hình; cơ sở lý luận và thực tiễn của đề xuất; mục tiêu của mô hình; các nội dung chính; tổ chức quản lý mô hình và đánh giá tác động. Những nội dung được trình bày tương đối cụ thể, phù hợp và có tính khả thi cao. Đó là cơ sở để các đơn vị có thẩm quyền của tỉnh nghiên cứu, thẩm định và cho triển khai thực hiện. Trong năm 2024, Ủy ban nhân dân xã Long Thành huyện Yên Thành cũng đã có báo cáo về kết quả thực hiện việc xây dựng nông thôn mới, gắn với chuyển đổi số theo định hướng xây dựng xã nông thôn mới thông minh. Đây cũng là một cơ sở xem xét, đánh giá, thẩm định đối với các cơ quan chức năng của tỉnh nhằm kịp thời thực hiện các chủ trương của Đảng và Chính phủ. Như vậy có thể thấy, xây dựng thí điểm mô hình xã nông thôn mới thông minh ở tỉnh Nghệ An hiện nay đang ở giai đoạn đầu, khảo sát và để triển khai thực hiện mô hình thí điểm nông thôn thông minh, xã thương mại điện tử trên địa bàn tỉnh Nghệ An cần quan tâm đến các nội dung sau:

Thứ nhất, Tỉnh cần nhanh chóng hoàn thiện chính sách để có sự chỉ đạo cụ thể hơn, rõ ràng, quyết liệt hơn trong việc triển khai thực hiện. Nếu không làm ngay thì có thể không hoàn thành được mục tiêu đã được đề ra trong kế hoạch số 132/KH-UBND tỉnh Nghệ An về chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới, hướng tới nông thôn thông minh đến năm 2025 (phấn đấu đến năm 2025 có ít nhất 10 mô hình xã nông thôn mới thông minh để địa phương khác tham quan, học tập, nhân rộng; phấn đấu đến hết năm 2025 có ít nhất 20 nông thôn thông minh).

Thứ hai, Cần có cơ chế đầy đủ, phù hợp giải quyết vấn đề kinh phí cho các địa phương trong việc lựa chọn và triển khai xây dựng mô hình xã nông thôn mới thông minh (hiện nay trong đề xuất của các địa phương đều đề cập đến nội dung này).

Thứ ba, Cần triển khai nhiều hơn các hoạt động đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức đáp ứng yêu cầu của việc xây dựng và thực hiện mô hình. Bên cạnh đó, cần tập huấn nâng cao nhận thức cho nhân dân để huy động sự tham gia tích cực của họ vào việc triển khai thực hiện với chính quyền.

Thứ tư, Cần tiếp tục thực hiện việc hoàn thiện, nâng cao chất lượng hạ tầng số để đáp ứng yêu cầu.

Thứ năm, Trong quá trình thực hiện cần bám sát các văn bản của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Đặc biệt, cần bám sát với Công văn số 3445/BNN-VPĐP về việc hướng dẫn tạm thời về triển khai xây dựng mô hình thí điểm xã nông thôn mới thông minh, xã thương mại điện tử. Trong đó có hướng dẫn về Điều kiện lựa chọn xây dựng mô hình thí điểm xã nông thôn mới thông minh, xã thương mại điện tử, Định hướng nội dung xây dựng thí điểm xã nông thôn mới thông minh, xã thương mại điện tử, Các bước triển khai thực hiện xây dựng mô hình thí điểm xã nông thôn mới thông minh, xã thương mại điện tử, Huy động nguồn lực xây dựng mô hình thí điểm xã nông thôn mới thông minh, xã thương mại điện tử tương đối đầy đủ, cụ thể.

Từ việc nhận thức được sự cần thiết, ý nghĩa của việc xây dựng mô hình thí điểm xã nông thôn mới thông minh, xã thương mại điện tử, cùng với sự chỉ đạo sát sao của các cấp ủy Đảng, sự quyết tâm của chính quyền địa phương các cấp và nhân dân, chúng ta hi vọng rằng, trong thời gian tới việc xây dựng mô hình thí điểm xã nông thôn mới thông minh, xã thương mại điện tử của tỉnh Nghệ An sẽ thành công, đóng góp tích tực vào việc thực hiện chương trình nông thôn mới của tỉnh.

ThS. Hoàng Đình Ngọc