Sinh lợi kép với khoai lang tím và rơm lúa

Vùng nguyên liệu chất lượng cao

Từ lâu, Vĩnh Long được mệnh danh là “thủ phủ khoai lang tím” của miền Tây Nam Bộ. Toàn tỉnh hiện có khoảng 731 ha khoai lang tím, tập trung tại các xã Tân Quới, Tân Lược, Mỹ Thuận.

Khoai lang Vĩnh Long nổi bật với củ to, ruột dẻo ngọt, giàu dinh dưỡng, có lợi thế cạnh tranh so với nhiều địa phương khác. Không chỉ đáp ứng nhu cầu ăn tươi, khoai còn là nguyên liệu tiềm năng cho công nghiệp chế biến: bột, snack, tinh bột, thực phẩm chức năng…

Các cánh đồng chuyên canh liên hoàn trên đất phù sa ven sông Hậu, kết cấu tơi xốp, kết hợp khí hậu nhiệt đới gió mùa, cho phép 2–3 vụ/năm, đảm bảo nguồn cung quanh năm. Đây là nền tảng để doanh nghiệp triển khai chuỗi liên kết, bao tiêu sản phẩm và kiểm soát chất lượng đồng bộ.

Chất lượng củ ổn định, vị ngon đặc trưng đã giúp khoai lang Vĩnh Long xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc. Một số vùng trồng đã được cấp mã số vùng trồng, mở ra cơ hội khai thác thị trường quốc tế.

Cụ thể, đến tháng 7/2024, Vĩnh Long có 42 mã số vùng trồng khoai lang xuất khẩu, trong khi toàn tỉnh có 129 mã vùng với tổng diện tích hơn 3.744 ha, quản lý bởi hơn 4.000 hộ nông dân.

Vị trí địa lý thuận lợi gần các tuyến giao thông huyết mạch như quốc lộ 54, quốc lộ 1A, cao tốc Trung Lương – Mỹ Thuận và sông Hậu, giúp vận chuyển nhanh đến Cần Thơ, TP.HCM, cảng biển và sân bay.

Gần đây, Tập đoàn Wago (Nhật Bản) đã khảo sát và bày tỏ ý định cung cấp thêm một số giống khoai ngọt để trồng thử nghiệm tại Vĩnh Long.

Ông Kiuchi Hirokazu, Chủ tịch Tập đoàn Wago, cho biết:“Chúng tôi đặc biệt quan tâm đến mô hình chế biến sâu. Nếu giống khoai này thành công, chúng tôi sẽ đầu tư nhà máy đông lạnh sử dụng công nghệ hiện đại, đông từ trong ra ngoài. Khác với công nghệ Trung Quốc, khi rã đông khoai không bị nát. Chúng tôi còn có thể nướng khoai, đóng gói và cấp đông lạnh xuất khẩu sang Bắc Mỹ, châu Âu. Sản phẩm có hương vị giống kem, nhưng phải đảm bảo độ ngọt theo quy chuẩn, kết hợp kỹ thuật canh tác phù hợp. Ngoài ra, khoai lang còn có thể được nghiền thành bột để làm bánh”.

Vòng tuần hoàn sinh lợi kép

Ngoài khoai lang, Vĩnh Long còn có nguồn phụ phẩm từ cây lúa rất lớn. Theo kế hoạch, toàn tỉnh thực hiện hơn 50.700 ha lúa chất lượng cao, năng suất trung bình 6 tấn/ha, sản xuất 2 vụ/năm, tạo ra khoảng 90.000 tấn rơm/năm.

Tuy nhiên, thực tế chỉ khoảng 30% rơm rạ ở Đồng bằng sông Cửu Long được tận dụng: trồng nấm, làm thức ăn chăn nuôi. Phần còn lại bị đốt hoặc vùi trong ruộng, gây ô nhiễm không khí và gia tăng phát thải khí nhà kính.

Các chuyên gia cho rằng, nếu tận dụng rơm lúa để sản xuất phân hữu cơ, có thể cung cấp đầy đủ dinh dưỡng, cải tạo đất tơi xốp, giúp khoai lang phát triển củ to, đồng đều, vị ngon hơn. Doanh nghiệp còn có thể đầu tư chế biến rơm thành khí sinh học, viên nén sinh khối, mở ra chuỗi giá trị mới.

Trên thế giới, nhiều quốc gia đã biến rơm rạ từ phụ phẩm nông nghiệp thành nguồn tài nguyên giá trị trong chuỗi sản xuất xanh. Đan Mạch từ những năm 1980 đã dùng rơm để sản xuất điện và nhiệt, hiện đóng góp tới 15% năng lượng tái tạo quốc gia. Ở Nhật Bản,rơmlúa trở thành thức ăn cho bò Wagyu, nguyên liệu làm chiếu tatami và phân hữu cơ, tạo nên chuỗi giá trị khép kín và ổn định.

Trung Quốc, Ấn Độ đầu tư mạnh vào các nhà máy điện sinh khối, ethanol và viên nén sinh học, vừa xử lý hàng chục triệu tấn rơm mỗi năm vừa giảm ô nhiễm không khí. Tại châu Âu, Đức và Thụy Điển khai thác rơm để sản xuất giấy, bao bì sinh học thay thế nhựa; trong khi Mỹ sử dụng rơm cho sản xuất ethanol thế hệ mới và sợi cellulose công nghiệp.

Ở nước ta, dù mỗi năm tạo ra hơn 50 triệu tấn rơm, hiện việc tận dụng mới dừng ở quy mô hộ gia đình hoặc hợp tác xã như trồng nấm, ủ phân, làm thức ăn gia súc hay xuất khẩu rơm nén. Khoảng trống này chính là cơ hội để các doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư, biến rơm rạ thành ngành kinh tế tuần hoàn đúng nghĩa.

Ông Kiuchi Hirokazu – Chủ tịch Tập đoàn Wago nhận định: “Cám gạo có thể lên men để hỗ trợ trồng khoai lang, còn rơm lúa là ‘vàng thô’ chưa được khai thác triệt để. Nếu biến thành phân hữu cơ,rơmvừa giúp tăng năng suất cho khoai lang, vừa tạo thêm thu nhập cho nông dân. Đây cũng là lĩnh vực thế mạnh để thu hút đầu tư của địa phương”.

Trên thực tế, mô hình nông nghiệp tuần hoàn từ rơm rạ đã được áp dụng thành công tại nhiều nơi. Điển hình, tại Cần Thơ, HTX Tiến Thuận triển khai quy trình “3 vòng khép kín”: rơm sau thu hoạch dùng trồng nấm, phần giá thể sau khi thu hoạch nấm được ủ thành phân hữu cơ để quay lại bón lúa và cây màu.

Ông Nguyễn Cao Khải, Giám đốc HTX Tiến Thuận, cho biết: “Nhờ mô hình này, bà con tăng thêm 5–6 triệu đồng/ha, vừa giảm lãng phí, vừa cắt giảm phát thải. Vĩnh Long hoàn toàn có thể nhân rộng, nhất là khi tỉnh có nguồn rơm dồi dào và đàn bò lớn nhất cả nước”.

Theo ông Khải, nếu doanh nghiệp đầu tư vào chế biến rơm thành viên nén làm thức ăn gia súc hoặc nhiên liệu sinh học, sẽ mở ra hướng đi bền vững, thay thế việc đốt đồng gây ô nhiễm.

Không gian mở đón đầu tư

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Vĩnh Long, toàn tỉnh mỗi năm tạo ra hàng trăm nghìn tấn phụ phẩm nông nghiệp. Đặc biệt, với vùng nguyên liệu khoai lang tím chất lượng cao kết hợp phụ phẩm rơm lúa, Vĩnh Long đang trở thành “mỏ vàng xanh” cho nông nghiệp tuần hoàn, hứa hẹn mang lại lợi nhuận kép: tăng thu nhập cho nông dân và bảo vệ môi trường. Đây cũng là cơ hội để các doanh nghiệp đầu tư, đưa mô hình tuần hoàn vào quy mô công nghiệp, khai thác tối đa giá trị từ nông sản và phụ phẩm nông nghiệp.

Chính quyền tỉnh cam kết tạo điều kiện về đất, hạ tầng, thủ tục hành chính, phối hợp với doanh nghiệp và hợp tác xã để đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định. Các ưu đãi thuế, hỗ trợ tập huấn và đào tạo nhân lực được triển khai để khuyến khích đầu tư bền vững.

Ông Lữ Quang Ngời, Chủ tịch UBND tỉnh, khẳng định: “Chúng tôi hướng nông nghiệp phát triển theo hướng hiện đại, xanh và bền vững. Nhà đầu tư có công nghệ tiên tiến, tiết kiệm năng lượng, thân thiện môi trường luôn được ưu tiên. Vĩnh Long tạo không gian mở, sẵn sàng đón sóng đầu tư”.