Cá tra Việt Nam sẽ thay thế cho “khoảng trống” của cá rô phi Trung Quốc trên đất Mỹ?

Các DN XK cá rô phi Trung Quốc khẳng định sẽ quyết tâm bám trụ ở thị trường Mỹ bất chấp mối đe dọa áp thuế 60% từ Chính quyền Trump. Tuy nhiên, điều này có dễ dàng khi ngành này đang chịu áp lực ngày càng lớn do căng thẳng thương mại kéo dài và thuế NK sẽ tác động đến hàng loạt các yếu tố có ảnh hưởng đến quyết định mua hàng của người tiêu dùng?

Trung Quốc vẫn là nhà XK cá rô phi lớn nhất thế giới mặc dù Mỹ đã áp thuế NK 25%. Mỹ vẫn là thị trường tiêu thụ nhiều nhất cá rô phi, và là khách hàng lớn nhất của Trung Quốc trong nhiều năm qua. Kể từ năm 2018, Mỹ đã trả 431,9 triệu USD tiền thuế cho 2,3 tỷ USD cá rô phi NK từ Trung Quốc.

Kịch bản 1: Nhu cầu tiêu thụ cá rô phi của người Mỹ không thay đổi, bất chấp giá tăng

Năm 2000, cá rô phi chưa xuất hiện trong danh sách 10 loài thủy sản được tiêu thụ hàng đầu tại Mỹ. Năm 2002, loài cá này mới bắt đầu lọt vào top 10 thì kể từ đó đến nay, loài cá này đã không ngừng thăng hạng. Theo số liệu của Trung tâm Thương mại thế giới (ITC), cá rô phi, đặc biệt là sản phẩm phile đông lạnh được biết đến là sản phẩm cá thịt trắng được người tiêu dùng Mỹ ưa thích nhất. Tuy nhiên, mối đe dọa sẽ tăng thuế NK, đặc biệt là các sản phẩm đến từ Trung Quốc, trong đó có cá rô phi, dẫn đến hàng loạt các chi phí khác tăng lên. Câu hỏi đặt ra là liệu người dân Mỹ có bất chấp để tiếp tục lựa chọn cá rô phi?

Điều này có thể xảy ra, tuy nhiên với mức độ như thế nào thì có lẽ cần thêm thời gian để trả lời. Với việc đáp ứng đầy đủ các tiêu chí giá về chất lượng, giá cả và dễ mua, các món ăn từ cá rô phi dần dần đã trở nên phổ biến hơn bao giờ hết trên bàn ăn của người Mỹ.

Khó có quốc gia nào trên thế giới có thể thay thế Trung Quốc với các sản phẩm phile cá rô phi đông lạnh. Năm 2023, Trung Quốc cung cấp gần 84 nghìn tấn phile cá rô phi đông lạnh cho Mỹ, vượt xa con số 6.375 tấn từ Indonesia và 564 tấn từ Honduras – nguồn cung cá rô phi lớn nhất của Mỹ ở khu vực Mỹ Latinh. Tuy nhiên, nguồn cung của Trung Quốc cho NK của Mỹ đã giảm mạnh, giảm 20% so với mức 105.008 tấn năm 2020 và 42% so với mức 140.714 tấn năm 2015, mặc dù NK từ các quốc gia khác cũng giảm.

Kịch bản 2: Bên cạnh cá rô phi, người Mỹ sẽ lựa chọn thêm sản phẩm khác tương tự như một giải pháp thay thế

Là loài cá thơm ngon, sạch, giàu dinh dưỡng, không xương, giá thành hợp lý, cá tra Việt Nam sẽ là từ khóa được nhắc đến nhiều hơn bao giờ hết như một sản phẩm thay thế cho “khoảng trống” của cá rô phi Trung Quốc trên đất Mỹ.

Để NK các mặt hàng thủy sản vào Mỹ, trong đó có cá rô phi, cá tra không chỉ phụ thuộc vào quốc gia xuất xứ, mà còn phụ thuộc một số chính sách thương mại hiện hành. Việt Nam và Hoa Kỳ là đối tác chiến lược toàn diện, có FTA để hưởng các ưu đãi thuế quan, đặc biệt là vừa qua kết quả sơ bộ POR 20 khá tích cực cũng cho thấy tiềm năng XK mạnh hơn nữa các sản phẩm cá tra sang Mỹ.

Theo số liệu của Hải quan Việt Nam, tính đến hết tháng 10/2024, XK cá tra sang Mỹ vẫn tăng trưởng tích cực 28% so với tháng 10/2023, đạt hơn 291 triệu USD. Mỹ là thị trường tiêu thụ cá tra nhiều thứ 2 của Việt Nam, chỉ sau Trung Quốc. Mỹ đồng thời là quốc gia NK nhiều nhất cá tra GTGT của Việt Nam. Mười tháng đầu năm nay, XK cá tra GTGT sang Mỹ đạt hơn 10 triệu USD, tăng 1878% so với cùng kỳ năm ngoái.

Ngoài ra, ITC cho biết, kể từ tháng 2/2024 đến tháng 8/2024, phile cá tra đông lạnh vượt qua phile rô phi đông lạnh và trở thành sản phẩm cá thịt trắng được tiêu thụ nhiều nhất tại Mỹ. Rõ ràng, người Mỹ vẫn luôn có nhu cầu với cá tra Việt Nam, và hoàn toàn có thể gia tăng nhu cầu và lựa chọn cá tra thay thế cá rô phi Trung Quốc.

Cho đến khi Tổng thống Donald Trump chính thức nhậm chức vào đầu năm 2025, tùy vào tình hình diễn biến mà có thể sẽ có thêm vô số các kịch bản khác nhau cho “số phận” của 2 trong những loài cá thịt trắng được ưa thích nhất thế giới. Tuy nhiên, dù ở hoàn cảnh nào, với vị thế là loài cá thịt trắng không xương, giàu dinh dưỡng, giá cả hợp lý đến từ quốc gia là đối tác chiến lược toàn diện của Mỹ, kết quả sơ bộ POR 20 khá tích cực, tình hình XK cá tra Việt Nam sang thị trường này vẫn sẽ tích cực.

P.V