Nâng cao chất lượng Phong trào “toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” trên địa bàn tỉnh Nghệ An đáp ứng yêu cầu xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn hiện nay

Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” (TDĐKXDĐSVH) được Đảng và Nhà nước xác định là một trong những giải pháp trọng tâm nhằm vận động người dân phát huy truyền thống tốt đẹp của văn hóa dân tộc, đẩy lùi các tệ nạn xã hội, giúp nhau phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, xây dựng gia đình ấm no hạnh phúc, làng, thôn, bản, khối; cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp văn hóa. Phong trào ra đời (năm 2000) như một luồng gió mới tạo hiệu ứng lan tỏa trong xã hội, trở thành một phong trào tổng hợp gắn kết chặt chẽ các ngành, lĩnh vực, được các tầng lớp Nhân dân đồng tình hưởng ứng, tự nguyện thực hiện.

Sau 25 năm triển khai thực hiện (2000 – 2025), Phong trào đã thực sự trở thành cuộc vận động văn hóa lớn, nhận được sự hưởng ứng và tham gia đông đảo của các tầng lớp Nhân dân, gắn kết các phong trào thi đua, các cuộc vận động, quy tụ các cấp, các ngành tham gia xây dựng và phát triển đời sống văn hóa.

Trong thời gian qua, Phong trào TDĐKXDĐSVH trên địa bàn toàn tỉnh đã được các cấp chính quyền quan tâm, chỉ đạo hướng dẫn kịp thời; Hội đồng Nhân dân tỉnh đã ban hành một số cơ chế, chính sách hỗ trỡ phát triển văn hóa trên địa bàn tỉnh; kết hợp với việc đẩy mạnh phong trào TDĐKXDĐSVH đi đôi với phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc; vận dụng khai thác hiệu quả các nguồn xã hội hóa, nhiều địa phương đã tự xây dựng nhà văn hóa, bê tông hóa các đường làng, thôn, xóm; kịp thời tháo gỡ khó khăn vướng mắc, phát huy hiệu quả thiết chế văn hóa, thể thao, từng bước xây dựng, phát triển đời sống văn hóa cơ sở ngày một khởi sắc, thiết thực lan tỏa sâu rộng trong đời sống nhân dân, đổi mới diện mạo nông thôn, góp phần từng bước nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho Nhân dân; an ninh, chính trị được giữ vững ổn định.

Mô hình thiết chế văn hóa cơ sở ở xã Văn Hiến, tỉnh Nghệ An (xã Hòa Sơn, huyện Đô Lương cũ)

Các chỉ tiêu, tiêu chí liên quan về môi trường văn hóa cơ sở, đầu kỳ trước khi triển khai thực hiện phong trào, xuất phát điểm từ những con số rất khiêm tốn, chủ yếu < 10%, nhưng tính đến hết năm 2024: toàn tỉnh đã có 20.967 tấm gương người tốt, việc tốt được tôn vinh; Có 751.363/852.321 gia đình được công nhận danh hiệu gia đình văn hoá (đạt 88%); Có 3670/5.886 khu dân cư được công nhận danh hiệu khu dân cư văn hoá (đạt 62,3%); Có 1.774 cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt đạt chuẩn văn hóa; Có 776 dòng họ văn hóa; Có 119 xã được công nhận “Xã đạt chuẩn văn hoá nông thôn mới”, 5 phường, thị trấn được công nhận “Phường, thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị”; Có 3.767/3.797 thôn/xóm có nhà văn hóa, đạt 99,2%; Có 3.523/3.797 thôn/xóm có khu thể thao đạt 92,78%; Có 960 di sản văn hóa phi vật thể, 2.602 di tích – danh thắng đã được kiểm kê, trong đó, tính đến hết năm 2024 có 492 di tích – danh thắng được xếp hạng cấp quốc gia và cấp tỉnh (gồm: Có 06 di tích Quốc gia đặc biệt, 145 di tích Quốc gia và 341 di tích cấp tỉnh). Ngoài ra, còn có gần 50 nghìn hiện vật, di vật, cổ vật; Có 09 di sản văn hóa được ghi danh vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh được Unesco ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Có 21 đội tuyên truyền lưu động với 1.050 buổi hoạt động phục vụ khoảng 840.000 lượt người xem; có: 5.658 đội văn nghệ quần chúng (cấp: xã, thôn, bản khối xóm); 2.302 câu lạc bộ cấp xã; 227 Câu lạc bộ Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh và câu lạc bộ dân ca, dân nhạc, dân vũ được hưởng hỗ trợ ngân sách sách theo Nghị quyết 29/2021/HĐND-NQ ngày 29/12/2021 của HĐND tỉnh; xây dựng và nhân rộng được 222 mô hình văn hóa tiêu biểu cấp tỉnh.

Nhiều địa phương đã quy hoạch đất, huy động tốt nguồn xã hội hóa xây dựng, hoàn thiện các thiết chế văn hóa, thể thao gắn với xây dựng nông thôn mới đảm bảo nhu cầu sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao phục vụ nhân dân tại địa phương.

Quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hóa đất nước là cơ sở quan trọng thúc đẩy sự nghiệp văn hóa phát triển, nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức, khó khăn, nhất là việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Tệ nạn xã hội tội phạm ma tuý, mại dâm, buôn bán người qua biên giới còn nhiều diễn biến phức tạp, khó lường. Sự suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống ở một số bộ phận cán bộ đảng viên, sự thiếu ý thức tuân thủ pháp luật của người dân; tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, bạo lực gia đình, xâm hại tình dục trẻ em vẫn còn là những vấn đề rất đáng quan tâm lo ngại trên phạm cả nước nói chung và tỉnh Nghệ An nói riêng. Quán triệt các quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước phong trào (TDĐKXDĐSVH) trên địa bàn tỉnh Nghệ An trong thời gian qua đã được tỉnh chỉ đạo thực hiện toàn diện như một giải pháp hữu hiệu nhằm hướng tới mục đích, yêu cầu đó là:

Thứ nhất, nâng cao ý thức của cấp ủy, chính quyền, các ngành, các cấp và người dân về mục đích, ý nghĩa của phong trào trong xây dựng và phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, xây dựng nhân cách, đạo đức con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, bảo vệ vững chắc Tổ quốc, đảm bảo hài hòa giữa phát triển kinh tế, xã hội với xây dựng đời sống văn hóa, môi trường văn hóa trong tình hình mới.

Thứ hai, nâng cao chất lượng phong trào xây dựng gia đình văn hóa; thôn, làng, bản văn hóa; khối văn hóa; cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa; xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn mới; phường, thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị, tạo chuyển biến tích cực trong việc xây dựng con người có tư tưởng, đạo đức, lối sống, nếp sống văn hóa; thực hiện tốt nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh.

Thứ ba, gắn kết và phát huy vai trò Phong trào TDĐKXDĐSVH với phát triển văn hóa nông thôn; xây dựng nông thôn mới và chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới; xây dựng nếp sống văn minh đô thị; đẩy mạnh thực hiện xã hội hóa việc xây dựng các thiết chế văn hóa và các hoạt động văn hóa thể thao ở cơ sở; thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị, kinh tế xã hội của tỉnh trong giai đoạn mới.

Thứ tư, giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp, bảo tồn có chọn lọc những phong tục, tập quán tốt đẹp của dân tộc, loại bỏ dần những hũ tục lỗi thời, lạc hậu, hình thành dần những tập quán mới văn minh, sống và làm theo pháp luật.

Nghệ An là một tỉnh còn khó khăn, đời sống, mức thụ hưởng văn hóa tinh thần ở nhiều nơi còn nghèo nàn, đơn điệu nhất là miền núi, vùng sâu, vùng xa; Thách thức không nhỏ của yêu cầu chuyển đổi số, văn hóa số; trong thời đại công nghệ số hóa, người dân tiếp cận nhiều hơn đối với môi trường số, mạng xã hội, tương tác ảo. Nếu phong trào không tiếp cận và đổi mới thích ứng kịp thời sẽ dễ bị “xa rời thực tế” không đáp ứng theo kịp thị hiếu thời đại về văn hóa giải trí, tiêu dùng của cộng đồng xã hội. Do vậy, cần có sự vào cuộc một cách quyết liệt của các cấp, các ngành và sự tham gia tích cực của Nhân dân nhằm hạn chế, ngăn chặn, đẩy lùi những nguy cơ tiềm ẩn ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống xã hội.

ThS. Hoàng Đình Ngọc