Giáo dục trải nghiệm dựa vào cộng đồng và vì cuộc sống cộng đồng gắn với xây dựng thôn, bản văn hoá kiểu mẫu ở Nghệ An giai đoạn 2025 – 2030

Trong tiến trình phát triển nông thôn mới ở Việt Nam, việc xây dựng thôn, bản văn hóa kiểu mẫu đã trở thành một trong những mục tiêu quan trọng, không chỉ nhằm nâng cao đời sống vật chất mà còn định hình giá trị tinh thần, ý thức cộng đồng và chuẩn mực xã hội. Văn hóa, trong bối cảnh này, không chỉ là yếu tố tinh thần mà còn là công cụ để huy động nguồn lực cộng đồng, thúc đẩy gắn kết xã hội, tạo sự đồng thuận và ổn định xã hội. Với (i) Đời sống kinh tế ổn định và phát triển; (ii) Đời sống văn hóa, tinh thần lành mạnh, phong phú. Nhà văn hóa, sân thể thao, điểm đọc sách phục vụ cộng đồng phù hợp với điều kiện thực tiễn của thôn, tổ dân phố; Trẻ em trong độ tuổi đi học được đến trường; (iii) Môi trường an toàn, thân thiện, cảnh quan sạch đẹp. Hoạt động sản xuất, kinh doanh đáp ứng các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường; Tham gia tự quản trong việc giữ gìn vệ sinh môi trường và phòng, chống dịch bệnh; (iv) Chấp hành tốt chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; giữ vững trật tự, an toàn xã hội; tích cực tham gia các phong trào thi đua của địa phương. Tỷ lệ hộ gia đình trên địa bàn đạt danh hiệu gia đình văn hóa; Thực hiện tốt công tác phòng, chống bạo lực gia đình/bạo lực trên cơ sở giới; (v) Có tinh thần đoàn kết, tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong cộng đồng. Thực hiện các Cuộc vận động, Phong trào thi đua yêu nước do trung ương và địa phương phát động; Quan tâm, chăm sóc người cao tuổi, trẻ em, người có công, người khuyết tật, người lang thang, cơ nhỡ và người có hoàn cảnh khó khăn; Triển khai hiệu quả các mô hình “Gia đình học tập”, “Dòng họ học tập”, “Cộng đồng học tập” và các mô hình về văn hóa, gia đình tại cơ sở. Những hoạt động, mô hình gắn với xây dựng thôn, bản văn hoá kiểu mẫu, trong đó có hoạt động giáo dục trải nghiệm dựa vào cộng đồng và vì cuộc sống cộng đồng luôn được quan tâm, chỉ đạo và triển khai ở cơ sở.

Học sinh tiểu học trên địa bàn thành phố Vinh với hoạt động trải nghiệm tại Bảo tàng Quân khu 4. Ảnh: Mỹ Hà

Thứ nhất, chủ động tổ chức thực hiện hiệu quả những chỉ tiêu cụ thể, để xây dựng thon, bản văn hoá và văn hoá kiểu mẫu như: Huy động trẻ em trong độ tuổi đi học được đến trường; tổ chức tôn tạo, bảo vệ và giữ gìn sạch sẽ các địa điểm vui chơi công cộng, điểm đọc sách phục vụ cộng đồng phù hợp; tổ chức hoạt động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, vui chơi, giải trí lành mạnh; bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa, các hình thức sinh hoạt văn hóa, thể thao dân gian truyền thống của địa phương; giữ gìn vệ sinh môi trường và phòng, chống dịch bệnh; tích cực tham gia tuyên truyền, phổ biến, tổ chức thực hiện nghiêm các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; triển khai các phong trào thi đua của địa phương; tham gia các hoạt động có hiệu quả của tổ chức tự quản ở cộng đồng; tham gia các Cuộc vận động, Phong trào thi đua yêu nước do trung ương và địa phương phát động; quan tâm, chăm sóc người cao tuổi, trẻ em, người có công, người khuyết tật, người lang thang, cơ nhỡ và người có hoàn cảnh khó khăn; triển khai hiệu quả các mô hình “Gia đình học tập”, “Dòng họ học tập”, “Cộng đồng học tập” và các mô hình về văn hóa, gia đình tại cơ sở.

Thứ hai, triển khai nhiều hoạt động, mô hình thiết thực, tạo được nhiều phong trào thi đua sôi nổi: Toàn tỉnh đã hoàn thành phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi, phổ cập giáo dục tiểu học mức độ 3, phổ cập trung học sơ sở mức độ 2 (nổi bật tiêu chí huy động trẻ đến trường); 100% thôn bản, khu dân cư tổ chức các hoạt động khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, các hoạt động đến ơn đáp nghĩa, các hoạt động sinh hoạt hè, câu lạc bộ thể thao, văn nghệ, tập bơi, nghi thức đội, tham gia đại hội thể dục thể thao ở cơ sở cho thanh thiếu niên và nhi đồng; tổ chức các hoạt động vệ sinh môi trường, vệ sinh đường làng, ngõ xóm, chăm sóc đài tưởng niệm, các khu di tích lịch sử, văn hoá trên địa bàn.

Bên cạnh đó, nhiều tổ chức chính trị, xã hội và cá nhân trên địa bàn các thôn, bản, làng, xã, đóng góp tích cực xây dựng các mô hình giáo dục tại các trường học: Mô hình giáo dục thể chất tại Trường Trung học Nghi Văn, theo hướng trải nghiệm dựa vào cộng đồng; Mô hình xây dựng môi trường xanh, sạch, đẹp, an toàn tại trường Mầm non Nam Thanh và xây dựng thư viện thân thiện và giáo dục văn hoá đọc tại trường Trung học Nam Thanh; Mô hình xây dựng môi trường xanh, sạch, đẹp, an toàn tại trường Trung học cơ sở Xuân Lâm; Mô hình xây dựng khu vui chơi vận động trong nhà hiện đại, an toàn gắn với xây dựng môi trường xanh, sạch, đẹp, an toàn tại trường Mầm non Nghi Phong; cùng với nhiều hoạt động giáo dục, buổi nói chuyện truyền thống, văn hoá quê hương đất nước nhân dịp các ngày lễ lớn hàng năm cho học sinh tại các nhà trường.

Thứ ba, tiếp tục phối hợp để thực hiện mục tiêu xây dựng thôn, bản văn hoá kiểu mẫu: Đặc biệt triển khai mô hình giáo dục trải nghiệm dựa vào cộng đồng và vì cuộc sống cộng đồng, tạo nên những hoạt động nổi trội, đặc sắc, phát huy lợi thế của từng địa phương, đơn vị; thể hiện rõ vai trò tham gia, hưởng ứng các phong trào phát triển kinh tế, văn hóa – xã hội, đảm bảo an ninh quốc phòng do địa phương tổ chức, cụ thể: (i) Dự án dạy học, giáo dục trải nghiệm phục vụ cộng đồng (vì cuộc sống cộng đồng, tại cộng đồng thôn bản, làng, xã). Phát huy vai trò của nhà trường, học sinh theo khả năng, sở trường và sức trẻ sáng tạo xây dựng và thực hiện các dự án hoạt động vì cộng đồng (trước hết là cộng động địa phương, thôn, xóm, bản, nơi mình sinh sống và học tập); Vừa hình thành năng lực hợp tác, chia sẻ, mình vì mọi người; vừa tạo nên kỷ niệm đẹp của tuổi thơ, tuổi học trò, hình thành tình yêu quê hương, đất nước từ những hành động nhỏ (tuổi nhỏ làm việc nhỏ, tuỳ theo sức của mình); (ii) Dự án dạy học, giáo dục trải nghiệm dựa vào cộng đồng. Phối hợp, hợp tác, huy động mọi nguồn lực xã hội, cộng đồng trong và ngoài địa phương nơi cơ sở giáo dục đóng, đặc biệt là các tổ chức, cá nhân trên địa bàn các thôn, xóm, bản thuộc địa bàn tuyển sinh của nhà trường; hỗ trợ về chương trình, cơ sở vật chất, kinh phí, nhân lực cho cơ sở giáo dục phổ thông tổ chức các dự án dạy học, giáo dục trải nghiệm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh đáp ứng yêu cầu chuẩn đầu ra Chương trình giáo dục phổ thông, chương trình giáo dục tăng cường, các dịch vụ giáo dục khác được cơ quan có thẩm quyền cho phép.

Thứ tư, Môi trường giáo dục tại cộng đồng dân cư thôn, xóm, bản, thực sự là môi trường giáo dục trải nghiệm phong phú, đa dạng nhằm phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực và sức khoẻ (đức, trí, thể, mỹ) cho mọi người: Qua sự đóng góp của cộng đồng trong thực hiện mô hình này, thể hiện đầy đủ quan điểm toàn xã hội tham gia giáo dục, bồi dưỡng thế hệ trẻ, thế hệ tương lai của đất nước, đáp ứng được yêu cầu trong kỷ nguyên phát triển mới, phồn vinh và hành phúc của dân tộc.

ThS. Hoàng Đình Ngọc